Projektując instalację AV w budynku na etapie jego powstawania czy modernizacji, nigdy nie da się przewidzieć wszystkich potrzebnych funkcji i scenariuszy zdarzeń, które będą się w nim odbywały w przyszłości. Szczególnie w dobie analogowej zaprojektowanie systemu, który pozwoliłby na połączenie każdych, dwóch wybranych punktów w budynku bez potężnej krosownicy było rzeczą praktycznie niemożliwą. Wprowadzenie cyfrowych protokołów transmisji dźwięku ułatwiło nieco to zadanie, jednak wciąż wiele z nich miało swoje ograniczenia, na przykład w kwestii liczby możliwych do przesłania kanałów. Dopiero technologia Dante pozwoliła na tworzenie niczym nieograniczonych i w pełni konfigurowalnych sieci audio. Takie właśnie rozwiązanie zostało zastosowane w łódzkim centrum EC1. W dodatku jest to pierwsze miejsce w Polsce, w którym zastosowano narzędzie Dante Domain Manager dające nieograniczone możliwości rekonfiguracji całego systemu. Jego wdrożeniem oraz dostarczeniem wysokiej jakości rozwiązań audio zajęła się firma ESS Audio.
Budowa EC1, pierwszej komercyjnej elektrowni w Łodzi, rozpoczęła się 25 maja 1906 roku i ostatecznie zakończyła późnym latem 1907 roku. Osiemnastego września tego samego roku z turbozespołu nr 1 popłynął po raz pierwszy prąd elektryczny do miasta. W trakcie I oraz II Wojny Światowej elektrownia kilkukrotnie ulegała zniszczeniu, jednak później w mieście narodziła się koncepcja budowy sieci ciepłowniczej. W jej skład miały wchodzi cztery elektrociepłownie, w tym zaadaptowana do pracy ciepłowniczej Elektrownia Łódzka wybudowana na początku dwudziestego wieku.
W recepcji znajduje się mikrofon przywoławczy na gęsiej szyi i tablet umożliwiający nadanie komunikatu do określonej strefy.
W 1960 roku Elektrownia Łódzka i Elektrociepłownia zostały połączone w jedno przedsiębiorstwo – Zespół Elektrociepłowni i wtedy też po raz pierwszy pojawiła się nazwa EC1, którą oznaczona została najstarsza łódzka elektrownia komercyjna. Pracowała ona nieprzerwanie do 2000 roku, kiedy ostatecznie podjęto decyzję o zakończeniu jej działalności.
Obiekt został przekazany na własność miastu w 2003 roku i wtedy rozpoczęła się rewitalizacja tej przestrzeni stanowiąca kolejny krok milowy w cyklu życia EC1.
Całkowita wartość całej inwestycji przekroczyła 265 milionów złotych i w jej trakcie przeprowadzono renowację i modernizację budynków poprzemysłowych oraz zaadaptowano je do nowych funkcji.
Dzisiaj działa tutaj instytucja prowadzona przez Miasto Łódź i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: „EC1 Łódź – Miasto Kultury”.
Zrewitalizowana i rozbudowana przestrzeń, zachowująca jednak historyczny charakter starej elektrowni EC1, pełni dzisiaj funkcje kulturalno-artystyczne oraz edukacyjne. Równocześnie to jeden z najważniejszych zabytków architektury na mapie Łodzi.
Kompleks jest przestrzenią otwartą dla artystów reprezentujących różne dziedziny kultury i sztuki, przystosowaną do twórczości indywidualnej, warsztatów oraz imprez grupowych.
W 2016 roku w kompleksie EC1 swoją działalność zainaugurowało najnowocześniejsze w Polsce – i jedno z najnowocześniejszych w Europie – planetarium, które każdego roku odwiedza blisko sto pięćdziesiąt tysięcy gości.
We wschodniej części gmachu starej elektrociepłowni zlokalizowano największe w Polsce Centrum Nauki i Techniki ze sferycznym kinem 3D. Odwiedzający tę przestrzeń dzieci, młodzież i dorośli mogą w unikatowy sposób zdobywać wiedzę na trzech ścieżkach edukacyjnych poświęconych energetyce, historii cywilizacji i nauki oraz mikro i makroświatom.
W obiekcie mieści się również Narodowe Centrum Kultury Filmowej, Łódź Film Commission Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej oraz kilkanaście przestrzeni, w których instytucja może organizować własne wydarzenia, a także wynajmować je podmiotom zewnętrznym. Jest tam ogromna sala konferencyjna o łącznej powierzchni 341 metrów kwadratowych z możliwością podziału na trzy części, hala maszyn, Foyer o powierzchni 1000 metrów kwadratowych noszące nazwę Jeziora Pamięci oraz dwupoziomowe audytorium.
W instalacji zostały zastosowane procesory BSS Audio BLU-800 i konwertery BLU-DA. Odtwarzanie muzyki tła odbywa się z poziomu dwóch odtwarzaczy Tascam SS-R250N (również wyposażonych w karty Dante), z możliwością zdalnego zarządzania playlistą.
Wyposażanie EC1 w rozwiązania AV odbywało się w kilku etapach rozłożonych w czasie.
Większość pomysłów zastosowanych w obiekcie pochodzi od samego inwestora, a w szczególności od Sebastiana Bindera odpowiedzialnego za dźwięk w obiekcie, który miał dokładną wizję tego, jakie rozwiązania powinny znaleźć się w obiekcie i jakie funkcje powinna mieć cała instalacja.
Jako pierwsza została zrealizowana duża sala konferencyjna z możliwością podziału na trzy mniejsze. Integracją tej przestrzeni zajęła się firma SLX.
Sala konferencyjna bazuje na procesorze DSP BSS, wzmacniaczach Crown DCi oraz głośnikach sufitowych JBL Control 47 CT. W przestrzeni tej zostały również zainstalowane matrycowe mikrofony sufitowe Shure MXA910. Co ciekawe, nie służą one jednak tylko do wideokonferencji, ale również są wykorzystywane do wspomagania mowy w salach konferencyjnych, poprawiając czytelność głosu w trakcie spotkań i prezentacji. Dzięki temu spotkanie, briefing czy konferencję można rozpocząć „ad hoc”, bez żmudnej procedury opinania wszystkich uczestników w mikrofony nagłowne i bodypacki.
Rozwiązanie to bazuje na procesorach BSS Audio BLU, tych samych, które odpowiadają np. za system aktywnego pogłosu w sali wielofunkcyjnej NInA. Wszystkie znajdujące się w salach konferencyjnych urządzenia komunikują się za pomocą protokołu Dante.
Znajdująca się w obiekcie przestrzeń audytoryjna ma dosyć niecodzienną i trudną z punktu widzenia dźwięku formę, ponieważ znajduje się tutaj balkon, z którego nie widać prelegenta i który zasłania dużą część dolnej widowni. Do jego nagłośnienia zostały zastosowane cztery głośniki JBL Intellivox DSX180, dwa obsługują dolny poziom i dwa górny. To kolumny głośnikowe z aktywnym kierunkowaniem wiązki akustycznej. Każdy ma osiem wbudowanych wzmacniaczy w klasie D oraz zaawansowany procesor DSP wykorzystujący opóźnienia poszczególnych komponentów w celu uzyskania kierunkowości wiązki.
Jezioro pełne rozwiązań AV
Niezwykle interesującą przestrzenią w EC1 jest tzw. Jezioro Pamięci. To tak naprawdę ogromna sala wystawiennicza, z bardzo trudną akustyką. Na ścianach jest szkło, podłoga jest marmurowa, a sam sala ma około dziesięć metrów wysokości.
Za zaprojektowanie systemu strefowego Jeziora Pamięci oraz przestrzeni, gdzie znajduje się wejście do planetarium, kasa i kawiarnia o łącznej powierzchni 800 m2 oraz audytorium, była odpowiedzialna firma ESS Audio.
Ze względu na trudne warunki akustyczne, projektantom zależało na doborze takich urządzeń, które zapewnią odpowiednie pokrycie zakładanej przestrzeni bez konieczności walki z nadmierną ilością odbić, generujących trudności w odbiorze transmitowanej muzyki, mowy oraz ogólną kakofonię. Dodatkowo zamawiający chciał, aby cała przestrzeń była podzielona na siedem stref z możliwością niezależnej pracy każdej z nich.
Łatwe sterowanie systemem umożliwiają znajdujące się na ścianach panele AMX.
W każdej z tych stref pracuje jeden głośnik AVE ASCOLTO 2435. Są to głośniki z elektronicznym kierunkowaniem wiązki i – co świetnie sprawdza się w tej przestrzeni – z zawężonym głównie do środkowej części pasma brzmieniem. Głośniki te spisują się doskonale właśnie w pomieszczeniach o bardzo trudnej akustyce z dużą ilością odbić. Zadaniem tego nagłośnienia jest przede wszystkim transmisja mowy w trakcie odbywających się tutaj spotkań, ale również koncepcja całego systemu umożliwia odtwarzanie muzyki tła, a nawet nieco głośniejsze granie materiału dźwiękowego.
Zarządzanie całym, złożonym systemem odbywa się z poziomu Dante Domain Managera (DDM). Oprogramowanie jest instalowane na Linuksie poprzez Oracle VirtualBox. DDM daje możliwość pełnej kontroli nad systemem, ale przede wszystkim możliwość sprawdzenia logów, również wstecznie. Sam Dante Controller umożliwia sprawdzanie logów tylko w momencie, gdy do systemu jest wpięty komputer. Drugą zaletą Dante Domain Managera jest możliwość wprowadzenia gradacji użytkowników. W EC1 zostało to wykorzystane w taki sposób, że inne osoby zarządzają salą konferencyjną, inne Jeziorem Pamięci, a jeszcze inne audytorium. Każdej osobie obsługującej system można przypisać odpowiednie uprawnienia. Dzięki temu, gdy dana osoba wpina się z komputerem z Dante Controlerem w danej strefie i loguje się na swoje konto, widzi tylko te urządzenia, które zostały jej przypisane.
W ramach instalacji w Jeziorze Pamięci została również wykonana strefa komunikacyjna w holu wejściowym przylegającym do Planetarium.
Każdy z zainstalowanych tutaj głośników AVE jest widoczny w systemie Dante poprzez przetworniki Attero Tech. Przy każdym głośniku znajduje się panel ścienny Attero Tech unDX2IO+, do którego jest wpięty głośnik. Do tego samego przyłącza jest wpięty również mikrofon pomiarowy. Każda strefa ma swój własny mikrofon pomiarowy. Są one wykorzystywane do systemu Ambient Noise Compensation (ANC) pracującego na pokładzie procesorów BSS Audio BLU. W momencie, gdy do przestrzeni wchodzą goście i podnosi się szum tła, automatycznie również podnosi się poziom głośności samych głośników.
W głównej przestrzeni Jeziora Pamięci, jak i w holu, sterowanie bazuje na jednostce AMX NX-1200, do której użytkownik ma dostęp z poziomu iPadów.
Osoby pracujące w recepcji mają również do dyspozycji mikrofony wywoławcze, które mogą z poziomu iPada odsyłać, zgodnie z potrzebami, do odpowiedniej strefy.
Odtwarzanie muzyki tła odbywa się z poziomu dwóch odtwarzaczy Tascam SS-R250N, które pozwalają na zdalne zarządzanie playlistą. Odtwarzacze te również są wyposażone w karty Dante. Ponadto jest również mały komputer pełniący rolę serwera, który z pomocą aplikacji multiroom audio player pozwala na odtwarzanie streamów radia internetowego. Sygnał z niego jest wysyłany z pomocą protokołu Dante.
Jak przyznaje Maciej Barański z firmy ESS Audio: – Tak naprawdę w EC1 każde jedno urządzenie, które tylko miało taką możliwość, jest wyposażone w Dante.
Wyjątkiem są praktycznie tylko wzmacniacze DCi w strefie sal konferencyjnych, które komunikują się z procesorem za pomocą protokołu BLU-Link. Konwersja z sieci Dante do BLU-Link jest realizowana w oparciu o konwertery BLU-DA.
W dwupoziomowym audytorium zastosowano matrycę AMX Enova DGX 800, projektor Sony VPL-FHZ65 oraz monitory Sony FW-55XE8001 i FW-75XE8501. Pracuje tutaj również terminal wideokonferencyjny z kamerą PTZ, którymi można zarządzać centralnie z poziomu tabletu i panelu dotykowego AMX MST.
Dwupiętrowe audytorium
Znajdująca się w obiekcie przestrzeń audytoryjna ma dosyć niecodzienną i trudną z punktu widzenia dźwięku formę, ponieważ znajduje się tutaj balkon, z którego nie widać prelegenta i który zasłania dużą część dolnej widowni. Do jego nagłośnienia zostały zastosowane cztery głośniki JBL Intellivox DSX180, dwa obsługują dolny poziom i dwa górny. To kolumny głośnikowe z aktywnym kierunkowaniem wiązki akustycznej. Każda ma osiem wbudowanych wzmacniaczy w klasie D oraz zaawansowany procesor DSP wykorzystujący opóźnienia poszczególnych komponentów w celu uzyskania kierunkowości wiązki.
Sercem tej sali jest przełącznik prezentacyjny AMX Enova DGX 800, który odpowiada za przełączanie sygnałami audio i wideo. Zainstalowany został tutaj główny komputer prezentacyjny oraz przyłącza, rozlokowane w różnych punktach sali, z których za pomocą protokołu DXLink i transmiterów DX-RX-4K można przesłać sygnał z własnych urządzeń np. z laptopa do matrycy i dalej do projektora Sony VPL-FHZ65. Ponadto w audytorium zastosowano również monitory Sony FW-55XE8001 oraz FW-75XE8501.
Sterowanie przełącznikiem prezentacyjnym i matrycą wideo odbywa się za pomocą prostych i czytelnych interfejsów na iPadach.
W audytorium zastosowano również terminal wideokonferencyjny z kamerą PTZ, którymi można zarządzać centralnie z poziomu tabletu i panelu dotykowego AMX MST. Jednostka sterująca AMX zastosowana w tej przestrzeni pozwala również na zarządzanie oświetleniem znajdującym się w tej przestrzeni.
We wszystkich przestrzeniach, zarówno w Jeziorze Pamięci, w salach konferencyjnych, jak i w audytorium, pracują mikrofony Shure MXW z transmisją w paśmie 1880-1900 MHz i z protokołem Dante. Założenie było takie, że użytkownik ma bardzo dużą bazę mikrofonów bezprzewodowych, które może wykorzystywać w zależności od potrzeb w różnych przestrzeniach budynku. W każdej przestrzeni, a więc w audytorium, sali konferencyjnej oraz w Jeziorze Pamięci, została zainstalowana baza odbiorcza Shure MXWAPT4, która jest w stanie oddać osiem kanałów po Dante i która jest zasilana poprzez protokół PoE. Do tego, w każdej sali znajduje się ładowarka, będąca nieodzownym elementem systemu. Dzięki temu w sytuacji, w której np. w sali audytoryjnej będą potrzebne cztery stołowe mikrofony z gęsimi szyjami, wystarczy tylko przynieść je do sali z dowolnego miejsca, sparować je z bazą, nacisnąć przycisk link i już będzie można z nich korzystać w tym pomieszczeniu.
Jeżeli chodzi o same mikrofony, użytkownik ma do dyspozycji zarówno mikrofony do ręki MXW2 z główką Beta 58, bodypacki MXW1, jak i stołowe mikrofony z nadajnikiem i kapsułą na gęsiej szyi, Shure MXW8.
We wszystkich przestrzeniach, zarówno w Jeziorze Pamięci, w salach konferencyjnych, jak i w audytorium, pracują mikrofony Shure MXW z transmisją w paśmie 1880-1900 MHz i z protokołem Dante. Użytkownik ma do wyboru mikrofony do ręki MXW2 z główką Beta 58, bodypacki MXW1 i stołowe mikrofony z nadajnikiem i kapsułą na gęsiej szyi, Shure MXW8.
Pierwszy w Polsce system Dante Domain Manager
Wspomniany już wcześniej Sebastian Binder miał bardzo jasną wizję tego, jak powinien być skonfigurowany cały system. Filozofia i założenia zamawiającego były bardzo jasne: „Im prościej tym lepiej, ale żeby dało się zrobić wszystko”.
Ze względu na jego olbrzymie doświadczenie z technologią Dante, było jasne, że transmisja sygnałów w budynku będzie bazowała właśnie na tym protokole.
Większość urządzeń w każdej przestrzeni w EC1 jest wyposażona w protokół Dante. Co więcej, jest również pewna grupa urządzeń wspólnych komunikujących się za pomocą tego protokołu. Są racki, w których zostały zainstalowane odtwarzacze Tascama uzbrojone w Dante, rackowa wersja konsolety Behringer X32 z kartami Dante, rack wyposażony w system Shure MXW wraz z bazą odbiorczą z Dante, a także do obiektu dostarczona została konsoleta Soundcraft Vi2000, która również na pokładzie ma złącze Dante i pozwala na przesłanie i odebranie kanałów z sieci.
W każdym miejscu obiektu są widoczne wejścia do systemu Dante, dzięki którym można wpiąć się do sieci.
Zarządzanie całym tym złożonym systemem odbywa się z poziomu Dante Domain Managera (DDM). Oprogramowanie jest instalowane na Linuksie poprzez Oracle VirtualBox. DDM daje możliwość pełnej kontroli nad systemem, ale przede wszystkim możliwość sprawdzenia logów, również wstecznie. Sam Dante Controller umożliwia sprawdzanie logów tylko w momencie, gdy do systemu jest wpięty komputer. Drugą zaletą Dante Domain Managera jest możliwość wprowadzenia gradacji użytkowników. W EC1 zostało to wykorzystane w taki sposób, że inne osoby zarządzają salą konferencyjną, inne Jeziorem Pamięci, a jeszcze inne audytorium. Każdej osobie obsługującej system można przypisać odpowiednie uprawnienia. Dzięki temu, gdy dana osoba wpina się z komputerem z Dante Controlerem w danej strefie i loguje się na swoje konto, widzi tylko te urządzenia, które zostały jej przypisane.
W ramach systemu w EC1 działają trzy domeny odpowiadające wspomnianym trzem różnym przestrzeniom. Każda z tych domen jest tak naprawdę odrębną siecią z różnymi subdomenami. Kontroler domeny pozwala jednak na połączenie wszystkich trzech domen, dzięki czemu użytkownik o odpowiednich uprawnieniach może mieć dostęp do wszystkich trzech na raz. W przypadku przesyłania kanałów między różnymi domenami, DDM zarządza poprawnym przesyłaniem częstotliwości zegara. Dzięki temu dany użytkownik zarządzający systemem, np. w sali konferencyjnej, może wykorzystać główny serwer grający stream z radia internetowego w obsługiwanej przez niego instalacji do puszczenia muzyki tła. Przy czym samo krosowanie sygnałów wciąż odbywa się z poziomu Dante Controllera.
Pełne bezpieczeństwo całego systemu daje również to, że administrator decyduje o widoczności konkretnego urządzenia w danej domenie. Osoba obsługująca system zobaczy dane urządzenie dopiero po przypisaniu go do danej domeny przez administratora systemu.
W EC1 został zastosowany Dante Domain Manager w wersji Gold, która pozwala na stworzenie dziesięciu domen oraz podłączenie maksymalnie pięćdziesięciu urządzeń z różnymi adresami.
Cała infrastruktura IT wykorzystywana do transmisji sygnałów audio i zarządzania domenami bazuje na przełącznikach sieciowych Aruba, których konfiguracją i bieżącym utrzymaniem zajęli się specjaliści działu IT pracujący na co dzień w obiekcie. Nie bez znaczenia jest również fakt, że do realizacji instalacji w głównej mierze udało się wykorzystać istniejącą już w budynku sieć strukturalną. Obniżyło to koszty, przyspieszyło i uprościło całą instalację.
W budynku znajduje się kilkaset gniazd RJ45 oferujących dostęp do sieci. Aby przesłać sygnał, wystarczy tylko wpiąć się do któregokolwiek z nich, poprosić administratorów IT o przypisanie go do konkretnego VLAN-u danej domeny DANTE i już za pomocą infrastruktury budynku można przesłać lub odebrać sygnały audio. Dla Sebastiana Bindera było również bardzo istotne to, aby nie można było wpiąć się i podebrać sygnały lub aby osoba nieuprawniona nie była w stanie przesłać sygnałów do sieci. Dlatego, gdy nawet wepnie się do gniazdka i zostanie ono przypisane do sieci Dante, wpięte urządzenie będzie widoczne dopiero po przypisaniu go przez administratora do danej domeny.
Oczywiście zastosowany system bazujący na transmisji Dante umożliwia również wprowadzenie do instalacji sygnału z zewnątrz i odtworzenie go we wszystkich lub w wybranej strefie.
Podsumowanie
Wdrożony do EC1 przez ESS Audio i ich partnerów system AV, bazujący na nowoczesnych rozwiązaniach nagłośnieniowych i sieci Dante zarządzanej z poziomu aplikacji Dante Domain Manager, daje użytkownikowi praktycznie nieograniczone możliwości konfiguracji. Może on w dowolnym momencie przenieść i przepiąć dokładnie te urządzenia, które najlepiej sprawdzą się w danym scenariuszu użycia obiektu.
To niezwykle rozbudowany, bardzo zaawansowany system dla świadomego użytkownika. Nie jest to instalacja, w której wszystko jest raz skonfigurowane i zamknięte w szafach rack za szybą. Tutaj jest pełna dowolność konfiguracji i niezwykle szerokie możliwości w trakcie codziennego użytkowania.
Co jednak najważniejsze, zastosowana transmisja Dante wraz z urządzeniami końcowymi działają bardzo stabilnie i nie wymagają żadnych prac serwisowych.
To projekt, któremu zdecydowanie można przyznać etykietę: „Tak to się robi!”.
Tekst: Łukasz Kornafel, AVIntegracje
Zdjęcia: ESS Audio
