Stworzenie sieci dystrybucji audio w budynku nie jest zadaniem łatwym. W dużej mierze dlatego, że kluczowe decyzje z nią związane muszą zostać podjęte jeszcze na etapie powstawania projektu architektonicznego czy tzw. dziury w ziemi. Wtedy bardzo trudno jest zidentyfikować wszystkie potrzeby i wymyślić każdy scenariusz wymagający połączenia audio. W dodatku jeszcze niedawno każdy projekt był obarczony koniecznością wyboru jednego, określonego protokołu, mocno ograniczającego możliwości systemu, jego konfigurację czy późniejszą rozbudowę. Uległo to zmianie, gdy na salony wkroczył protokół Dante. Decydując się na niego na etapie budowy, wystarczy zadbać o dobrej jakości osprzęt sieciowy i odpowiednio dużą liczbę gniazdek LAN, aby później nie martwić się konfiguracją czy rozbudową systemu. Warto przyjrzeć się jednej z modelowych instalacji tego typu w Polsce, jaka znajduje się w Koncertowym Centrum Edukacji Muzycznej ZSPM im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Zalety łatwości transmisji bazującej na sieci Dante zostały połączone z najwyższej klasy przetwornikami marki Focusrite, do niedawna znanymi tylko z topowych studiów nagraniowych.
Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina w Warszawie jest jedną z polskich szkół artystycznych, które mogą pochwalić się niezwykle długą i barwną historią. Szkoła działa nieprzerwanie od 1883 roku. Chociaż początkowo działała tutaj tylko klasa śpiewu solowego i chóralnego, kolejne lata przyniosły ciągły rozwój szkoły, a co za tym idzie – cykliczne rozszerzanie oferty edukacyjnej o klasy teoretyczne, a później również instrumentalne. Dzisiaj jednostka kształci na wydziałach instrumentalnym, wokalno-aktorskim, wokalno-estradowym, rytmiki oraz jazzu.
Wraz z rozwojem jednostki, w 2013 roku rozpoczął się śmiały projekt mający na celu stworzenie siedziby dla Policealnego Studium Jazzu, Wydziału Jazzu i Piosenki. W pierwszym etapie prac kompleks zdewastowanych budynków dawnej szkoły ceramicznej, zlokalizowanej przy ul. Połczyńskiej, został wyremontowany, zmodernizowany i rozbudowany, zamieniając się w część dydaktyczną Centrum. Znajdują się w nim zespół klas, pracownie, sale prób, sale konferencyjne, zespół pomieszczeń dla personelu, a także duża część zaplecza dla przyszłej sali koncertowej (jak administracja, szatnie, garderoby solistów czy poczekalnie dla zespołów) zaplanowanej na drugi etap inwestycji. Jednak już dzisiaj, dzięki powstałemu zapleczu edukacyjnemu i administracyjnemu, w szkole może się uczyć pięciuset studentów.
Na co dzień obiekt, zgodnie z profilem mieszczącego się tutaj wydziału, rozbrzmiewa przede wszystkim dźwiękami jazzu i muzyki rozrywkowej. Biorąc pod uwagę ten fakt oraz potrzeby związane z możliwościami rejestracji i transmisji dźwięku, będącymi ogromnie istotnymi narzędziami w procesie edukacji muzycznej, stworzenie uniwersalnego systemu dystrybucji sygnałów audio było zadaniem wyjątkowo wymagającym i ważnym dla przyszłego funkcjonowania placówki. Jak przyznaje związany od wielu lat ze szkołą im. Fryderyka Chopina Bolesław Scholl, piastujący tu stanowisko wicedyrektora ds. technicznych, a także prowadzący zajęcia w szkole oraz realizujący organizowane przez nią koncerty: „Myśląc o systemie dystrybucji sygnałów audio, chcieliśmy stworzyć rozwiązanie, które po pierwsze będzie w stanie sprostać naszym potrzebom, a po drugie będzie kompatybilne z mającą powstać w przyszłości salą koncertową, zaplanowanym tam studiem nagrań itd.”.
Na etapie projektowania wicedyrektor ds. technicznych został poproszony o weryfikację projektu. Szybko okazało się, że w kształcie, w którym powstał, wymaga kompletnej zmiany. W efekcie system, który pracuje dzisiaj, nie ma punktów wspólnych z pierwotną koncepcją, która znacznie utrudniałaby realizację wszystkich tych przedsięwzięć, które odbywają się w szkole. Przygotowania do powstania systemu rozpoczęły się przede wszystkim od identyfikacji potrzeb oraz wymyśleniu wszystkich potencjalnych scenariuszy, które mogą być realizowane na co dzień i sporadycznie w obiekcie. Zespół specjalistów od dźwięku zaczął wnikliwie przyglądać się temu, co znajdzie się w każdej z sal, jaką powinny mieć akustykę i jakim potrzebom będą miały sprostać. Bardzo szybko okazało się, że jedną z pierwszych potrzeb jest to, że realizując zajęcia edukacyjne, prowadzący i studenci muszą mieć możliwość dokonania nagrania, a co za tym idzie – w obiekcie muszą znaleźć się odpowiednie pomieszczenia, z których można odebrać sygnały, które muszą trafiać do określonych miejsc itd. Biorąc pod uwagę, że budynek znajduje się na ścieżce schodzenia na warszawskie lotnisko, a także mając na względzie jego przestrzeń, na wstępie została wykluczona możliwość zrobienia tutaj typowego studia nagrań. Należało stworzyć pomieszczenie, które umożliwi monitoring rejestrowanych sygnałów w komfortowych warunkach czy dokonanie wstępnego zgrania.
Po gruntownej analizie wszystkich tych czynników przystąpiono do poszukiwań protokołu, który będzie w stanie sprostać stawianym wymaganiom. Projekt budynku jest z 2010 roku i to wtedy właśnie zapadały decyzje na temat technologii, która ma zostać w nim zastosowana. W tamtych latach rządził przede wszystkim protokół MADI, co wynikało przede wszystkim z faktu, że na rynku pojawiało się coraz więcej wspierających go konsolet, rejestratorów, interfejsów, kart itp. Specjaliści pracujący nad projektem sieci w Koncertowym Centrum Edukacji podjęli decyzję, że najłatwiejszym, najefektywniejszym i najtańszym zarazem rozwiązaniem będzie rozprowadzenie w całym budynku skrętki Cat6 i zastosowanie protokołu, który będzie na niej bazować. Wybór padł na protokół Dante. Jak wspomina Bolesław Scholl: „System prezentował się już wtedy, w 2010 roku, jako bardzo rozwojowy. Firma Audinate stawiała na współpracę, a więc na to, co mnie zawsze najbardziej interesowało. Bardzo ważne dla mnie było to, że nie będę musiał sięgać tylko po produkty z jednej stajni, ale wreszcie będę mógł układać sobie poszczególne klocki według uznania i stosować produkty, które najlepiej brzmią i dają największe możliwości”. Kluczowe było również to, że protokół Dante jest rozwiązaniem plug and play, prostym w konfiguracji i niezawodnym, które w dodatku nie wymaga zaawansowanej wiedzy informatycznej. Istotne było również to, że wybrany protokół nie powodował koncentracji systemu, ale umożliwiał pracę z dowolnym urządzeniem wyposażonym w niego zaraz po wpięciu skrętki w ścianę.
W podwójnej sieci
W celu zoptymalizowania możliwości całego systemu pracującego w Koncertowym Centrum Edukacji Muzycznej położono dwie instalacje sieciowe. Jedną przeznaczono tylko do rozwiązań IT, drugą – do transmisji dźwięku. W efekcie w każdym pomieszczeniu budynku znajdują się dwa gniazdka LAN, każde z innym przeznaczaniem. Ciekawostką jest fakt, że początkowo w budynku miało się znaleźć zaledwie szesnaście gniazdek teleinformatycznych i około 200 m kabla sieciowego. Gdy jednak zapadła decyzja, że system będzie bazował na transmisji Dante, zastosowano 2,5 km wysokiej jakości ekranowanego kabla Cat6 i kilkadziesiąt gniazdek podtynkowych LAN. Dzięki temu, niezależnie od tego, w którym miejscu budynku się znajdujemy, wystarczy wziąć odpowiednie urządzenie z magazynu, wpiąć je w ścianę i już można wysłać lub odebrać sygnał z pomieszczenia zlokalizowanego nawet na drugim krańcu obiektu. W dodatku ze znikomą latencją o wartości poniżej 1,6 ms. Kluczowym czynnikiem, który zdecydował o możliwościach całej sieci audio i transmisji, była jakość zastosowanych urządzeń sieciowych. Aby zapewnić najwyższe parametry, w budynku znalazły się wysokiej klasy, zarządzalne switche marki NETGEAR. Sieć jest zaprojektowana w taki sposób, aby sygnał sieciowy przechodził przez minimalną liczbę switchy, co przekłada się wyeliminowanie opóźnień.
Czerwony to kolor ferrari… i dobrego dźwięku!
W tym samym czasie, w którym zapadła decyzja o tym, że budynek będzie bazował na sieci Dante, na rynku pojawiły się pierwsze przetworniki Focusrite Red-Net obsługujące ten protokół. Co więcej, były to od razu urządzenia odznaczające się doskonałymi parametrami jakościowymi i brzmieniem znanym z najwyższej jakości studiów nagrań i pracujących w nich konsolet. Zdecydowano również, że nie ma sensu kupować tylko kilku dobrze brzmiących kanałów i reszty przeciętnych – lepiej rozłożyć całą inwestycję na kilka lat i sięgnąć po rozwiązania z najwyższej półki, budując kompletny, świetnie brzmiący system. W opisywanym budynku roi się od czerwonych urządzeń Focusrite z serii RedNet. Na co dzień pracują tutaj duże interfejsy RedNet 4, każdy wyposażony w osiem wejść mikrofonowych i liniowych, oraz interfejs RedNet 1 z szesnastoma wejściami analogowymi i szesnastoma wyjściami analogowymi, znajdujący się przeważnie w głównym pomieszczeniu kontrolnym i pracujący jako przetwornik cyfrowo-analogowy do odbierania sygnałów z sieci (np. dla potrzeb monitorów) oraz lokalnego wysłania do sieci sygnałów z urządzeń analogowych. Pracuje tutaj także urządzenie RedNet MP8R, które jest kolejnym interfejsem umożliwiającym wysłanie do systemu ośmiu analogowych kanałów. Jednak jego niewątpliwą zaletą jest to, że jest on w pełni redundantny, a więc może być stosowany do nagrań o najwyższym priorytecie, gdzie nie ma mowy o jakiejkolwiek przerwie sygnału, nawet na sekundę. MP8R ma wbudowany splitter, dzięki czemu z jednego urządzenia można oddać niezależne sygnały np. na potrzeby nagłośnienia i streamingu.
W projekcie znalazły się jednak nie tylko interfejsy umożliwiające rejestrację i przesłanie dźwięku z mikrofonów czy z linii, ale także urządzenia pozwalające odbierać sygnały z sieci i zapewaniające komfortowy odsłuch rejestrowanego bądź odtwarzanego dźwięku na monitorach czy słuchawkach. W tej roli doskonale sprawdza się konstrukcja RedNet AM2. Jest ona wyposażone w wyjście liniowe stereo i wyjście słuchawkowe z dwoma pokrętłami, umożliwiającymi niezależną kontrolę poziomu głośności każdego z nich. Co ważne, urządzenie jest wyposażone w zasilanie przez PoE, co wyklucza konieczność stosowania zewnętrznych zasilaczy. Można montować go na statywie mikrofonowym, co sprawia, że AM2 jest zawsze pod ręką. To nie jedyne małe urządzenie o wielkich możliwościach, pracujące w Koncertowym Centrum Edukacji. Na co dzień pracuje tutaj kilka egzemplarzy szalenie użytecznego modelu X2P. Jest to interfejs 2×2 wyposażony w dwa wejścia (mikrofonowe z przedwzmacniaczami i liniowe), dwa wyjścia (np. dla potrzeb monitorów) złącza Dante wraz z zasilaniem PoE oraz słuchawki. Jak przyznaje Bolesław Scholl: „To urządzenie, które pracuje u nas niezwykle często. Jest ono genialne przede wszystkim z punktu widzenia edukacji wokalistów. Stawiamy jeden X2P, wpinamy do niego mikrofon, słuchawki i wokalista ma od razu możliwość rejestracji dźwięku, odsłuchu – i to w dodatku z jednego urządzenia montowanego na statywie. W dodatku może to być również instrumentalista, np. wokalista z gitarą, i może sobie od razu z poziomu urządzenia zrobić preferowany miks”.
Dzięki temu, że w obiekcie pracuje tak wiele rozwiązań Focusite RedNet, można przesłać równocześnie wiele sygnałów wysokiej jakości z możliwością ich rejestracji. Dzięki świetnej współpracy szkoły z dystrybutorem tych rozwiązań, firmą Audiotech Pro, która jest w stanie dopożyczyć dodatkowe rozwiązania, szkoła może zrealizować własnymi siłami nawet największe, najbardziej rozbudowane i wymagające olbrzymiej liczby kanałów projekty. Przykładem tego mogą być chociażby sesje nagraniowe wyśmienitego SuperBandu Zbigniewa Namysłowskiego, wielkie nagranie „Kantaty Reformacyjnej” z orkiestrą symfoniczną, chórem i big bandem czy próbne nagrania trio Andrzeja Jagodzińskiego rejestrowane przez muzyków siedzących w różnych pokojach, na różnych piętrach. Takie zadanie znacząco ułatwia fakt, że wszystkie urządzenia są zainstalowane w rakach i w dodatku każdy w osobnym, dzięki czemu można skonfigurować zestaw dokładnie takich urządzeń, które najlepiej będą odpowiadały wymaganiom danego projektu.
Wszystko pod kontrolą
Kontrola całego systemu odbywa się za pomocą oprogramowania RedNet Control, dzięki któremu wszystkich zmian kanałów wejściowych czy wyjściowych można dokonać na ekranie komputera, siedząc wygodnie w głównym pomieszczeniu kontrolnym. Można także w sposób zdalny regulować poziomem wzmocnienia zarówno poprzez aplikację (nawet z możliwością zdalnej regulacji takich parametrów jak prędkość wentylatora w urządzeniu), jak i wprost z programu rejestrującego Pro Tools. Co więcej, mając zainstalowaną w komputerze aplikację Dante Virtual Soundcart, która kosztuje nie więcej niż 100 zł, a więc ułamek tego, co nawet najtańsza karta dźwiękowa, studenci i profesorowie mogą również dokonać zapisu na własnym komputerze. To, co bardzo ważne, to fakt, że cały system jest w pełni skalowalny. Nawet w przypadku wielkich projektów wymagających dodatkowych kanałów, wystarczy tylko wpiąć kolejne urządzenie „w ścianę” i gdy tylko pojawi się w systemie, będzie można przystąpić do konfiguracji kanałów wejściowych i wyjściowych oraz rozpocząć rejestrację czy streaming.
Podsumowanie
Koncertowe Centrum Edukacji Muzycznej ZPSM im. Fryderyka Chopina w Warszawie jest doskonałym przykładem na to, jak ogromne korzyści może przynieść w rękach świadomych ludzi protokół Dante. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania do transmisji sygnałów fonicznych, zestawionego z najwyższej jakości przetwornikami marki Focusrite, placówka może realizować własnymi siłami nawet najbardziej wymagające projekty o bezkompromisowej jakości. Szkoła muzyczna jest tylko jednym z przykładów miejsc, gdzie transmisja po sieci może przynieść szereg zalet, a przede wszystkim ogromnie uprościć wszystkie zadania związane z przesyłaniem i rejestracją dźwięku. Wyobraźmy sobie, że sale muzyczne zamieniamy na studia filmowe, a instrumenty na kamery i już mamy doskonały sposób na to, jak przesłać sygnały audio dla potrzeb transmisji telewizyjnej czy rejestracji programów. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby dokładnie ten sam system wpisać w zespół sal konferencyjnych czy nawet budynek administracji rządowej, gdzie protokół Dante pomoże w organizacji konferencji prasowych czy relacjonowaniu codziennych wydarzeń.
TEKST i ZDJĘCIA: Łukasz Kornafel, AVIntegracje
