Orientarium to nowa atrakcja łódzkiego ZOO i najnowocześniejszy w Europie pawilon poświęcony faunie i florze Azji Południowo-Wschodniej, zajmujący powierzchnię prawie 10 boisk piłkarskich, z dużymi wybiegami oraz zapleczem gastronomicznym i konferencyjnym. Niewątpliwie to jedna z najciekawszych inwestycji w regionie i swego rodzaju łódzka odpowiedź na wrocławskie Afrykarium. Zastosowane rozwiązania pozwalają utrzymywać zwierzęta na dużych przestrzeniach w połączeniu z innymi gatunkami w urozmaiconym środowisku i obserwować z trzech perspektyw: podwodnej, lądowej oraz z góry. Budowa Orientarium Łódź ruszyła w drugiej połowie 2018 roku i trwała prawie cztery lata, pochłaniając 262 miliony złotych. Oficjalne otwarcie obiektu miało miejsce 29 kwietnia 2022, tuż przed długim weekendem majowym i zgromadziło tłumy zwiedzających, pragnących obejrzeć 35 gatunków zwierząt lądowych oraz 180 gatunków ryb zamieszkujących obiekt.
Ekspozycja została podzielona na cztery części. W pierwszej z nich – słoniarni – zobaczyć można między innymi największy w Europie wybieg dla słoni o powierzchni 2000 metrów kwadratowych wraz z basenem, w dodatku zamieszkały przez największego słonia indyjskiego w Europie. Tutaj też znajduje się strefa wolnych lotów, gdzie nad głowami zwiedzających latają, między innymi, czapelki złotawe. Druga strefa Celebes, podzielona jest na dwa wybiegi. Jeden z nich zajmują wyderki orientalne, jeżozwierze palawańskie, kur bankiwa oraz anoa nizinne. Na drugim zaś zamieszkała rodzina makaków, których wybieg stylizowany jest na buddyjską świątynię. Jedną z największych atrakcji w Orientarium jest największy w Polsce, 26-metrowy podwodny tunel, gdzie 7 zbiorników oceanicznych mieści ponad 3 miliony litrów wody oraz około 1300 ryb, w tym rekiny, rzadko spotykane riny gitarowe, rekiny brodate, żarłacze rafowe czarnopłetwe oraz płaszczki – orlenie plamiste i himantury. Strefa Wysp Sundajskich to najgorętsza strefa Orientarium, z temperaturą na poziomie 24-26 stopni Celsjusza i prawie 80% wilgotnością. To królestwo kilku gatunków zwierząt, zamieszkałe między innymi przez krokodyla gawialowego, orangutany sumatrzańskie, gibony, langury jawajskie, binturongi, kanczyle jawajskie oraz niedźwiedzie malajskie. W tej części latają również azjatyckie ptaki.
Do nagłośnienia rozległych przestrzeni obiektu wybrano odporne na pył i wodę zestawy głośnikowe Ashly Audio AW5.2-T i AW8.2-T, przeznaczone do montażu naściennego zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Dwudrożne urządzenia, charakteryzujące się szerokim użytecznym zakresem częstotliwości i wyrównanym brzmieniem, zapewniają jednocześnie klasę szczelności IP54. Ich obudowy są monolitem, wykonanym z nierozpuszczalnej, nietopliwej żywicy syntetycznej, prezentującej wysoką odporność na uderzenia i uszkodzenia mechaniczne.
Złożoność obiektu i wyzwania projektowe
Orientarium to niezwykle złożony obiekt, składający się z wielu stref, zróżnicowanych zarówno pod względem architektury, jak i panujących warunków, w związku z czym zaprojektowanie optymalnego systemu nagłośnienia dla takiego obiektu było pełne wyzwań i wymagało sporo doświadczenia. Zespół firmy TOMMEX ma ponad 30-letnie doświadczenie w projektowaniu bardzo wymagających i złożonych systemów nagłośnienia. Co warte podkreślenia, firma zaprojektowała i dostarczyła również kilka lat wcześniej systemy nagłośnienia dla wrocławskiego Afrykarium – nowoczesnego trzykondygnacyjnego kompleksu, przedstawiającego różne ekosystemy związane ze środowiskiem wodnym Afryki. Był to również bardzo złożony i wymagający obiekt z łączną powierzchnią użytkową pawilonu 9000 m2 oraz ekspozycjami zewnętrznymi, zajmującymi kolejne 7500 m2. Same wymiary obiektu – 160 m długości, 54 m szerokości i 12-15 m wysokości – nastręczyły sporo pracy, w celu opracowania szczegółowych symulacji akustycznych, na podstawie których przygotowano optymalne projekty czterech, działających niezależnie od siebie systemów nagłośnienia: nagłośnienia efektowego Afrykarium, systemu AV sal konferencyjnych, nagłośnienia restauracji oraz Dźwiękowego Systemu Ostrzegawczego. Według Tomasza Lulkiewicza, prowadzącego projekt Orientarium ze strony firmy TOMMEX „Ten obiekt to ogromna różnorodność przestrzeni, od bardzo dużych kubaturowo i bardzo wysokich stref, po pomieszczenia i strefy o znacznie mniejszej powierzchni i wysokości. Do tego ograniczona ilość miejsc montażowych i ogromna skala obiektu, z kilkusetmetrowymi liniami głośnikowymi. A poza tym różnorodne warunki atmosferyczne panujące wewnątrz, w tym Strefa Wysp Sundajskich, czyli najbardziej tropikalna część w Orientarium, gdzie w chwilę po wejściu od razu czuć wysoką wilgotność powietrza na poziomie 80%.”
Dobór głośników
Urządzenia głośnikowe zainstalowane w Orientarium, poza doskonałymi parametrami elektroakustycznymi, gwarantującymi wysoką jakość reprodukowanego dźwięku, energooszczędność i wydajność, musiały być również odporne na podwyższoną wilgotność i temperaturę panującą w obiekcie. Niemałą rolę odegrała również strona estetyczna, gdyż głośniki musiały wtopić się w tło tego imponującego obiektu, nie zaburzając pierwotnej koncepcji architektonicznej. Wymaganiem równie ważnym ze względu na różnorodność pomieszczeń była różnorodność dostępnych modeli oraz elastyczne możliwości montażowe. Gama dostępnych modeli umożliwia ich optymalny dobór w zależności od wielkości pomieszczenia i możliwości instalacyjnych w danej strefie, gdyż seria AW składa się z czterech modeli, zróżnicowanych zarówno pod względem wielkości, jak i zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych. Do nagłośnienia rozległych przestrzeni obiektu wybrano odporne na pył i wodę zestawy głośnikowe Ashly Audio AW5.2-T i AW8.2-T, przeznaczone do montażu naściennego zarówno wewnątrz, jak na zewnątrz. Dwudrożne urządzenia, charakteryzujące się szerokim użytecznym zakresem częstotliwości i wyrównanym brzmieniem, zapewniają klasę szczelności IP54. Ich obudowy są monolitem, wykonanym z nierozpuszczalnej, nietopliwej żywicy syntetycznej, prezentującej wysoką odpornością na uderzenia i uszkodzenia mechaniczne. Przetworniki zabezpieczone zostały solidną osłoną z perforowanej blachy stalowej, pod którą umieszczono dodatkową osłonę z wodoodpornych włókien. Modele AW 5.2T i AW 8.2T wyposażone zostały dodatkowo w transformator, ułatwiający integrację z instalacjami elektroakustycznymi w standardzie 70V-100V. Warto nadmienić, że producent zestawów specjalną uwagę przykłada do transformatorów głośnikowych, których rdzenie wykorzystują wysokogatunkową stal elektrotechniczną o ziarnach zorientowanych.
W obiekcie zaprojektowano również Dźwiękowy System Ostrzegawczy oparty o urządzenia marki Bosch, łącznie zastosowano tutaj około 600 głośników!
Directivity Optimized Crossower
W serii AW zaimplementowano również technologię Directivity Optimized Crossower, Jej zadanie polega na kreowaniu rozległego obszaru odsłuchowego, idealnego pod względem zrozumiałości mowy na przestrzeni całego pomieszczenia czy patio. Zwykle zakłada się, że muzyka odtwarzana w pomieszczeniu restauracji czy baru ma być tłem, o słabo zarysowanej kierunkowości. Dzięki innowacyjnemu rozwiązaniu, jakim jest DOC, odtwarzana muzyka ma charakter immersyjny, a przetwarzany głos jest lepiej słyszany przez znacznie większą liczbę osób znajdujących się ekstremalnie z lewej i z prawej strony głośnika. Rozwiązanie to zapewnia dużą elastyczność w rozmieszczaniu zespołów głośnikowych, gdyż niezależnie od ich usytuowania, przestrzenny charakter odtwarzanej muzyki oraz selektywny przekaz słowny będzie i tak docierał do większej liczby osób niż w przypadku zastosowania zespołów głośnikowych o tradycyjnej konstrukcji.
Zasilanie zespołów głośnikowych
Zaprojektowanie optymalnego systemu zasilania oraz właściwy dobór urządzeń również stanowiły kluczową kwestię. Potrzebnych było wiele kanałów i moc adekwatna do obsłużenia wielu bardzo długich linii głośnikowych. Do zasilania zestawów głośnikowych w głównej amplifikatorni wykorzystano wzmacniacze Ashly Audio serii FA, zaprojektowanej z myślą o łatwym i elastycznym montażu w ciasnych przestrzeniach, wszędzie tam, gdzie potrzebna jest niezawodna moc wysokiej jakości, ale przestrzeń instalacyjna jest mocno ograniczona. Zastosowano cztery wzmacniacze Ashly Audio FA250.4, zapewniające bardzo wysoką moc w niewielkim rozmiarze 1U. Wysoce wydajna konstrukcja klasy D została dodatkowo ulepszona przez dodanie Cichego Aktywnego Układu Chłodzenia (Silent Active Cooling System), spełnianie standardów Energy Star zapewnia niskie zużycie energii, kiedy urządzenie nie jest używane. Seria oferuje również tryb Power Sharing, czyli technologię współdzielenia mocy pomiędzy kanałami, pozwalającą na dowolne rozdysponowanie moce pomiędzy pary kanałów, tak aby nie przekroczyć 250W (np. jeden kanał 220W, drugi 30W). Ta technologia pozwala na równomierne obciążenie poszczególnych końcówek mocy, zapewniając 100% , a zatem optymalne, wykorzystanie dostępnej mocy wzmacniaczy. Dla zapewnienia bezpieczeństwa działania systemu, jeden ze wzmacniaczy FA250.4, pracuje jako wzmacniacz rezerwowy i w razie awarii jednego ze wzmacniaczy głównych, specjalne urządzenie natychmiast przełącza sygnały foniczne i głośnikowe na wzmacniacz rezerwowy.
Orientarium to niezwykle złożony obiekt, składający się z wielu stref, zróżnicowanych zarówno pod względem architektury, jak i panujących warunków, w związku z czym zaprojektowanie optymalnego systemu nagłośnienia dla takiego obiektu było pełne wyzwań i wymagało sporo doświadczenia.
Przetwarzanie i routing sygnałów
W projekcie wykorzystano również Procesory Dźwięku DSP z serii NE (Network-Enabled), przygotowane z myślą o pracy w systemach sieciowych, dzięki czemu ich obsługa i kontrola mogą odbywać się zdalnie za pośrednictwem protokołu Ethernet oraz oprogramowania Protea. Za cyfrowe przetwarzanie i routing sygnałów odpowiadają dwie matryce Ashly Audio ne8800. W pomieszczeniu obsługi zainstalowano wielościeżkowy odtwarzacz audio. Sygnały foniczne pomiędzy amplifikatornią a pomieszczeniem obsługi są przesyłane z wykorzystaniem protokołu Dante. Tło akustyczne w holu wejściowym jest odtwarzane z wykorzystaniem Dźwiękowego Systemu Ostrzegawczego. Sygnał z odtwarzacza jest dostarczany do kontrolera systemu DSO przez matrycę Ashly Audio ne4400 z wykorzystaniem protokołu Dante. Dodatkowo przewidziano nagłośnienie strefy gastronomicznej. Za obróbkę i wzmocnienie sygnałów odpowiada wielofunkcyjny wzmacniacz mocy Yamaha MA2120, a możliwość odtwarzania dźwięku przez Bluetooth zapewnia urządzenie ARX Blue-DI.
Nagłośnienie efektowe Orientarium
Warto wspomnieć również o nagłośnieniu efektowym Orientarium, ważnym czynniku, dopełniającym całości wrażeń podczas zwiedzania. Robiące ogromne wrażenie obrazy, rysujące się w umysłach zwiedzających, zostały dopełnione wrażeniami dźwiękowymi, poprzez specjalnie zaprojektowane i wykonane autorskie nagłośnienie efektowe. Z głośników na całej ścieżce zwiedzania wydobywają się dźwięki dobrane specjalnie do danej strefy budynku, z odpowiednio dobranym poziomem głośności we wszystkich strefach i dokładnym dopasowaniem do akustyki danej przestrzeni, tak aby nie zmęczyć i nie rozdrażnić zwierząt narzucającą się akustyką. W zależności od danej strefy zwiedzania z głośników można usłyszeć wiele efektów dźwiękowych. W strefie słoniarni usłyszeć możemy w tle wiatr, ptaki drapieżne patrolujące teren, ptaki śpiewające, cykadę, kapiącą wodę, wodospad czy chlupot wody. W Świątyni Celebes słychać moskity, gekony, cykady, dżungla, bambusowe dzwonki na wietrze, nadchodzącą burzę czy tropikalną ulewę. W strefie tunelu wodnego wychwycić można wrażenia dźwiękowe, jakie towarzyszą przebywaniu pod wodą – maszynownie statków oddalonych o kilometry, komunikowanie się waleni, uderzenia sonarów okrętów podwodnych i instalacji naukowych. Zaś w strefie Wysp Sundajskich można usłyszeć trzy niezależne, zsynchronizowane ścieżki dźwiękowe, wpisujące się w ekspozycję, gdzie dwupoziomowa organizacja zwiedzania pozwala na strefowe odtwarzanie dźwięków, dające efekt zmiany położenia w przestrzeni. Zwiedzający na parterze usłyszeć mogą potok i cykady, a z góry dochodzące odgłosy ptaków i małp, dające niezwykły przestrzenny efekt i niesamowite wrażenia.
Urządzenia głośnikowe zainstalowane w Orientarium, poza doskonałymi parametrami elektroakustycznymi, gwarantującymi wysoką jakość reprodukowanego dźwięku, energooszczędność i wydajność, musiały być również odporne na podwyższoną wilgotność i temperaturę panującą w obiekcie.
Dźwiękowy System Ostrzegawczy
W obiekcie zaprojektowano również Dźwiękowy System Ostrzegawczy oparty o urządzenia marki Bosch. Zastosowano system nagłośnieniowo-ewakuacyjny PAVIRO, zapewniający profesjonalną jakość dźwięku, pracujący w sieci, na którą składają się dwie lokalizacje, w których zainstalowano dwie centrale systemu. Połączenie pomiędzy lokalizacjami wykonane jest za pomocą medium światłowodowego. W obiekcie zainstalowano łącznie około 600 głośników marki Bosch.
Tomasz Lulkiewicz tak podsumował ten niezwykle wymagający i złożony projekt: „Jesteśmy bardzo zadowoleni, że udało nam się zaprojektować i dostarczyć instalację pełną nowoczesnych technologii. Zastosowane technologie jak Power Sharing we wzmacniaczach FA, Directivity Optimized Crossower w głośnikach serii AW czy cyfrowy przesył sygnału z wielościeżkowego odtwarzacza z kontentem do matrycy po standardzie AES67, sprawiają że jest to realizacja na miarę obiektu. Wyjątkowa i nowoczesna.”
Projekt, dostawę, uruchomienie systemów tła akustycznego i DSO zrealizowała firma TOMMEX. Za część instalacyjną odpowiedzialna była doświadczona firma IRBIS z Łodzi.
tekst: Marcin Marza
zdjęcia: TOMMEX
