Każdy, kto kiedykolwiek stanął przed takim wyzwaniem, doskonale wie, jak trudnym zadaniem jest zaprojektowanie i wdrożenie odpowiedniego systemu nagłośnieniowego do świątyni. Chociaż mogłoby się to wydawać łatwe do zrealizowania, bo przecież głównie skupiamy się tutaj na transmisji głosu, to jednak liczba potencjalnych zagrożeń jest olbrzymia. Kościoły to zazwyczaj duże przestrzenie o trudnej akustyce. Projektant instalacji nagłośnieniowych musi walczyć z dużą kubaturą i odbijającymi materiałami, takimi jak kamień czy marmur, które tylko utrudniają całe zadanie, generując dużą liczbę odbić. Ponadto osoby, które mówią do mikrofonu, nie są przeszkolone w tym zakresie, co również należy wziąć pod uwagę na etapie projektowania. Firmę Bose Professional kojarzymy przede wszystkim z wdrożeń w przestrzeniach komercyjnych, klubach, parkach rozrywki, restauracjach, hotelach przy przestrzeniach publicznych. Jednak w jej ofercie znajdziemy również rozwiązania do najbardziej wymagających pod względem akustyki przestrzeni. I to właśnie ta rodzina produktów została zastosowana w kościele NMP Matki Miłosierdzia w Warszawie, gdzie firma CAD System zaprojektowała i wdrożyła kompletny system bazujący na rozwiązaniach dostarczonych przez Audiotech Commercial. Odwiedziliśmy tę instalację, aby na własne uszy przekonać się, jak pracują zastosowane urządzenia.
Prace nad budową kościoła Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia na warszawskich Stegnach rozpoczęły się już w 1979 roku. Oficjalnie budowa świątyni rozpoczęła się dwa lata później, w 1981 roku. Chociaż dzisiaj, patrząc na tętniące życiem Stegny, trudno sobie to wyobrazić, to plac budowy świątyni w momencie rozpoczęcia jej budowy otaczały pola i podmokłe łąki. Pierwsza msza święta w zbudowanym z czerwonej cegły, nowoczesnym kościele została odprawiona w 1986 roku. Oczywiście jednym z elementów wyposażenia, był nowoczesny, jak na tamte czasy, system nagłośnieniowy. Jednak ze względu na dużą kubaturę kościoła i trudną akustykę nie zapewniał on odpowiednich parametrów, przede wszystkim w zakresie zrozumiałości mowy. Zadanie modernizacji istniejącego systemu nagłośnieniowego w kościele na Stegnach, przy ul. Bonifacego 9, stworzenia projektu i wdrożenia wszystkich rozwiązań nagłośnieniowych zostało powierzone w 2021 roku firmie CAD System.
Kościół pw. NMP Matki to świątynia o dużej kubaturze, a co za tym idzie również trudnej akustyce.
Największym problemem funkcjonującej tutaj wcześniej instalacji była zrozumiałość mowy, powodowana głównie bardzo dużą pogłosowością tego obiektu. Jak przyznał szef firmy CAD System Ireneusz Brzóska: „Mierzony przez nas pogłos w tym obiekcie, dla częstotliwości 1 kHz wynosi aż 30 sekund! Wynika to przede wszystkim z kubatury, ponieważ to bardzo duży kościół, a także zastosowanych materiałów takich jak kamień i, co zrozumiałe, w tego typu przestrzeni, braku jakichkolwiek elementów pochłaniających”. To wszystko sprawia, że różnica w akustyce kościoła, gdy jest on pusty, a gdy jest wypełniony wiernymi jest olbrzymia, co musiało zostać uwzględnione również w parametrach wpisywanych w programie do symulacji komputerowej Bose Modeler. Po przeprowadzeniu wszystkich tych wstępnych prac, firma CAD System przystąpiła do wyboru sprzętu.
Nagłośnienie główne bazuje na kolumnach głośnikowych MSA 12X.
Odpowiednie urządzenia głośnikowe
Wybierając odpowiednie rozwiązania głośnikowe, najważniejszym parametrem było to, aby mogły one sobie poradzić w tak trudnych warunkach akustycznych. Co zrozumiałe, przygotowana specyfikacja techniczna musiała również odpowiadać ograniczeniom budżetowym. Ważnym elementem na etapie doboru najlepszych urządzeń była również przeprowadzona w kościele prezentacja, w trakcie której zaprezentowane zostały różne modele i różne koncepcje nagłośnienia, a także odsłuch w modelu komputerowym stworzonym na podstawie pomiarów i danych architektonicznych.
W świątyni zostały zainstalowane zarówno kolumny w białym, jak i czarnym kolorze, tak aby jak najlepiej pasowały do różnych części kościoła.
Dzięki temu inwestor mógł zobaczyć, jak system będzie brzmiał w różnych scenariuszach użycia i różnym zapełnieniu kościoła.
Ostatecznie integrator zdecydował się zastosować nowy produkt firmy Bose Professional, głośniki ze sterowaniem wiązką. Nagłośnienie główne bazuje na kolumnach głośnikowych MSA 12X.
Na przedniej ścianie chóru zainstalowano głośniki Bose Professional F1, odpowiedzialne za przekazywanie dźwięku znajdujących się w kościele organów elektronicznych, a jako odsłuch dla artystów występujących na chórze oraz dla pracującego w bazylice organisty zastosowano model S1 wraz z mikserem T8S ToneMatch.
Odsłuch w prezbiterium został zrealizowany w oparciu o kolumny Bose Professional MA 12. Ze względu na to, że są to kolumny pasywne, są one zasilane z pomocą wzmacniaczy.
Zastosowane aktywne kolumny mają możliwość sterowania wiązką zarówno w płaszczyźnie pionowej, jak i poziomej. Instalując takie rozwiązania głośnikowe w miejscach o dużej pogłosowości, można precyzyjnie skierować wiązkę dokładnie tam, gdzie jest ona potrzebna, dzięki czemu nie pobudza się pogłosowości całej bryły i nie generuje dodatkowych odbić. Dzięki możliwości wprowadzania opóźnień w poszczególnych sekcjach w każdej kolumnie MSA 12X można niezależnie sterować trzema wiązkami. Dodatkowo każda z nich może zostać poddana precyzyjnej korekcji.
Kolumna Bose Professional S1 pełniąca rolę odsłuchu dla organisty pracującego na chórze.
Na przedniej ścianie chóru zainstalowano głośniki Bose Professional F1 odpowiedzialne za przekazywanie dźwięku znajdujących się w kościele organów elektronicznych, a jako odsłuch dla artystów występujących na chórze oraz dla pracującego w bazylice organisty zastosowano model S1 wraz z mikserem T8S ToneMatch. Dzięki zastosowanemu protokołowi Dante występujący chór może być słyszalny tylko w głośnikach znajdujących się za wiernymi lub również może być wysłany do głównego systemu.
Koncepcja wcześniejszego systemu, pracującego w tej przestrzeni, polegała na zastosowaniu bardzo wielu głośników zainstalowanych na znajdujących się tutaj kamiennych kolumnach.
Zastosowane aktywne kolumny mają możliwość sterowania wiązką zarówno w płaszczyźnie pionowej, jak i poziomej. Instalując takie rozwiązania głośnikowe w miejscach o dużej pogłosowości, można precyzyjnie skierować wiązkę dokładnie tam, gdzie jest ona potrzebna, dzięki czemu nie pobudza się pogłosowości całej bryły i nie generuje się dodatkowych odbić. Dzięki możliwości wprowadzania opóźnień w poszczególnych sekcjach w każdej kolumnie MSA 12X można niezależnie sterować trzema wiązkami. Dodatkowo każda z nich może zostać poddana precyzyjnej korekcji.
Nowe kolumny również zostały zainstalowane w części starych miejsc i miały na to wpływ dwa zasadnicze powody. Po pierwsze, nie można było kuć zabytkowego wnętrza, a po drugie, ekipa musiała działać na żywym organizmie. Kościół nie został zamknięty, odbywały się tutaj normalnie msze i nabożeństwa, a prace modernizacyjne można było prowadzić tylko wieczorami i w nocy. Z tego powodu, na przykład, nowe okablowanie zostało przeciągnięte z wykorzystaniem istniejących, starych tras kablowych. W miejscach, w których nie było wcześniej poprowadzonych kabli, a nowy projekt wymagał zainstalowania tam głośników, wykorzystano zaprawę łączącą cegły, która została wybruzdowana i zostały położone kable.
Po przeprowadzeniu strojenia zostały przygotowane presety w zależności od charakteru uroczystości np. koncert, msza, nabożeństwo w tygodniu. Wybór konkretnego presetu ułatwia kontroler ścienny ControlSpace CC-64, zainstalowany w głównej szafie teletechnicznej.
Ze względu na fakt, że zostały tutaj zastosowane kolumny aktywne, do każdego z nich musiało zostać pociągnięte zasilanie i kabel LAN umożliwiający przesłanie sygnału i sterowanie. Kolumny komunikują się z procesorem ControlSpace EX-1280C za pomocą protokołu Dante. „Niewątpliwą zaletą przygotowywania projektu w oprogramowaniu Bose Modeler jest to, że później można przesłać te wszystkie przygotowane ustawienia wprost do matrycy, co znacząco przyspiesza cały proces konfiguracji” – dodaje Ireneusz Brzóska.
W głównej szafie teletechnicznej został zainstalowany m.in. główny procesor zarządzający systemem ControlSpace EX-1280C, z którym kolumny komunikują się za pomocą protokołu Dante.
Również precyzyjnej korekcji zostały poddane wszystkie tory wejściowe, w szczególności tory mikrofonowe. W przekazaniu dobrego sygnału mikrofonowego już od źródła pomagają zastosowane pojemnościowe mikrofony o charakterystyce kardioidalnej firmy Clockaudio, zapewniające stabilność całego systemu (m.in. brak sprzężeń zwrotnych), co jest szalenie ważne w tak pogłosowym wnętrzu. Po przeprowadzeniu strojenia zostały przygotowane presety w zależności od charakteru uroczystości np. koncert, msza, nabożeństwo w tygodniu.
Firma CAD System zainstalowała również zestaw kolumn Bose DS40SE na zewnętrznych ścianach świątyni. Dzięki temu, że są to rozwiązania o wysokim stopniu ochrony IP, mogą one pracować pod gołym niebem bez obawy o uszkodzenie i są odporne zarówno na deszcz, jak i śnieg.
Wybór konkretnego presetu ułatwia kontroler ścienny ControlSpace CC-64 zainstalowany w głównej szafie teletechnicznej. Dla potrzeb koncertów, w trakcie których artyści gromadzą się przed ołtarzem, po dwóch jego stronach zostały przygotowane przyłącza analogowe z extenderami zamieniającymi sygnał do postaci Dante, dzięki czemu natychmiast po wpięciu się w ścianę, sygnał z gitary, mikrofonu czy instrumentów klawiszowych będzie dostępny w całej sieci audio.
Firma CAD System zainstalowała również zestaw kolumn Bose DS40SE na zewnętrznych ścianach świątyni. Dzięki temu, że są to rozwiązania o wysokim stopniu ochrony IP, mogą one pracować pod gołym niebem bez obawy o uszkodzenie i są odporne zarówno na deszcz, jak i śnieg. Ponadto, na zewnątrz zostały zainstalowane anteny mikrofonowe. Taki zestaw jest wykorzystywany np. w trakcie Bożego Ciała i innych świąt, nabożeństw i obrzędów odbywających się częściowo w kościele i na zewnątrz.
Odsłuch w prezbiterium został zrealizowany w oparciu o kolumny Bose Professional MA 12. Ze względu na to, że są to kolumny pasywne, są one zasilane z pomocą wzmacniaczy PowerMatch PM8250.
Podsumowanie
Bardzo często do nagłośnienia kościołów i innych obiektów sakralnych podchodzi się po macoszemu lub wykorzystuje się w projektach tylko jedne i zawsze te same rozwiązania, co jest z gruntu złym podejściem. Każda przestrzeń jest inna i wymaga zastosowania innych urządzeń. Kopiowanie utartych, standardowych pomysłów może spowodować, że zostaną one skopiowane wraz z obecnymi w nich błędami. Jak pokazuje opisywany tutaj projekt, stosując odpowiednie narzędzia da się powalczyć z kłopotliwą akustyką i zapewnić doskonałą zrozumiałość wypowiadanych zdań i ograniczyć liczbę powodujących problemy odbić. Pejoratywne określenie „nagłośnienie jak w kościele” przestaje w dzisiejszych instalacjach tworzonych z myślą o tych miejscach mieć już rację bytu. Są tylko dobre i złe systemy nagłośnieniowe. Ten zastosowany w kościele przy ul. Bonifacego 9 w Warszawie jest znakomity!
