Teatr, zarówno ten dramatyczny, muzyczny, jak i eksperymentalny poszukujący nowatorskich środków wyrazu, to wciąż najbardziej magiczna przestrzeń. W odróżnieniu od kina prezentowane w niej spektakle mają ulotny i niepowtarzalny charakter, zawsze w pewnym stopniu są nieprzewidywalne, a przede wszystkim żaden z nich nie może odbyć się bez dodatkowego aktora, a więc siedzącej przed sceną publiczności. Aby jednak móc przenieść widza w samo centrum akcji, nie wystarczy tylko dostatecznie duża scena, musi być ona wypełniona odpowiednimi środkami technicznymi. Z całą pewnością tymi wiodącymi dzisiaj są media serwery i immersyjny dźwięk, gwarantujący najbardziej sugestywne doznania.
Taką nietuzinkową przestrzenią teatralną wykorzystującą właśnie te narzędzia w ramach realizowanych w niej produkcji jest niedawno otwarty Teatr Polski w Szczecinie.
Został tutaj wdrożony bardzo rozbudowany system AV, umożliwiający przesłanie dźwięku z każdego miejsca wszędzie, media serwery AV Stumpfl Pixera Two i kilkadziesiąt projektorów NEC.
Jednak to wciąż nie wszystko! Firma ESS Audio odpowiedzialna za realizację rozwiązań technicznych w ramach tego projektu, wyposażyła największą z sal w system immersyjny TiMax, i to zrealizowany dokładnie tak jak powinno być to zrobione, bez żadnych kompromisów.
A tam, gdzie znajdziemy tak wiele innowacyjnych rozwiązań AV, tam zawsze kieruje się uwaga magazynu „AVIntegracje”.
Wizytówką Teatru Polskiego w Szczecinie, położonego przy ul. Swarożyca 5, jest pochodzący z 1929 roku budynek w stylu modernistycznym. Koncepcja rozbudowy i modernizacji infrastruktury instytucji została wyłoniona w konkursie architektonicznym przeprowadzonym już w 2010 roku. Nagrodę główną zdobyło Atelier Loegler i to właśnie projekt krakowskich architektów można podziwiać w Szczecinie. Zgodnie z zaproponowaną koncepcją, dotychczasowa siedziba teatru miała powiększyć się o trzy sceny, uzupełnione o galerię, komfortowe korytarze, kawiarnie i ogród zimowy.
Modernizacja obiektu rozpoczęła się w 2020 roku, a finalny efekt można podziwiać od sierpnia 2023 roku.
Największą z nowych sal jest tzw. Scena Włoska z widownią na prawie 600 miejsc, obrotową sceną, dużym zapleczem scenicznym, mogącym pomieścić wyjeżdżające z bocznych kulis platformy i elementy scenograficzne, zapadnią i pokaźnych rozmiarów orkiestronem.
Tuż obok niej zlokalizowana została Scena Eksperymentalna ze 120 miejscami na widowni. Ogromną zaletą jest to, że można niemal dowolnie modyfikować jej konfigurację i grać z różnych stron.
Z całą pewnością prawdziwą „perłą w koronie” jest Scena Szekspirowska, z ponad 320 miejscami, która stała się inspiracją do całej przebudowy obiektu. Nawiązuje ona do londyńskiego Globe Theater Szekspira, jest przeznaczona do wystawiania klasyki polskiej, europejskiej i światowej i dysponuje rzędami widowni ustawionymi na podnoszonych platformach. Dzięki temu można zaaranżować tutaj ustawienie, w którym foteli w ogóle nie będzie, akcja będzie odbywała się na środku i będzie można śledzić ją z okalających balkonów. Ponadto scenę można również wydłużyć, co daje znakomite możliwości twórcom spektakli.
Są tutaj również: zmodernizowane Sala Eksperymentalna, komfortowe garderoby, magazyny, w których wygodnie można przechowywać scenografię i rekwizyty teatralne, pomieszczenia służbowe.
W systemie immersyjnym nie mogło zabraknąć również głośników sufitowych, w tej roli zastosowano koaksjalne modele JBL SCS 12.
Teatr Polski w Szczecinie to nie tylko interesujący projekt z punktu widzenia technologii AV, wybitnej architektury wnętrz czy przemyślanego rozkładu poszczególnych scen. To także nie lada wyzwanie inżynierskie i budowlane. Wykonawcą prac budowlanych była firma Budimex.
Nowa siedziba ma kilka kondygnacji, jednak ich nie widać, ponieważ zostały ukryte pod ziemią, nad brzegiem Odry. Aby można było zrealizować taki projekt konieczne było obniżenie zwierciadła wody gruntowej. Wykorzystano ponad 2800 metrów sześciennych betonu i ponad 560 ton stali zbrojeniowej. Wybudowane ściany mają powierzchnię ponad 4500 metrów kwadratowych, a najwyższa z nich może pochwalić się wysokością 22 metrów.
Cały system AV w obiekcie wraz z nagłośnieniem wszystkich scen zaprojektowała i zrealizowała firma ESS Audio. I na co zwraca uwagę reprezentujący ją projektant, Maciek Barański: „Jednym z największych wyzwań tej inwestycji była konieczność szybkiego nadążania za bardzo dynamicznie wprowadzanymi zmianami i realizacją kolejnych etapów wynikających z zabytkowego charakteru obiektu oraz jego nietypowej architektury, która postawiła również bardzo wysoko poprzeczkę przed projektantami elektroakustyki”.
Serwer Outboard TiMax i wzmacniacze Crown
Ze Sceny Włoskiej do systemu immersyjnego
Rozbudowując swoje zaplecze i tworząc nowe sale, teatr chciał mieć na wyposażeniu nowoczesne środki techniczne, które będą rozwijały kreatywność i pomogą w tworzeniu wyjątkowych, angażujących spektakli.
Podstawowym elementem systemu immersyjnego zainstalowanego na Scenie Włoskiej jest siedem gron zbudowanych w oparciu o moduły JBL AM7212/64 i JBL AM7212/66. Zgodnie z prawidłami systemów immersyjnych, wszystkie te grona główne pokrywają całą salę. W sekcji frontfill zastosowano pięć zestawów głośnikowych JBL AC 18/26, natomiast surroundy zrealizowano w oparciu o głośniki z serii kinowej, model 9310 tego samego producenta. Oczywiście nie mogło zabraknąć również głośników sufitowych, w tej roli zastosowano koaksjalne modele JBL SCS 12.
Ze względu na uwarunkowania architektoniczne sali, konieczne było również zastosowanie infilli JBL AM7212/95 oraz dodatkowego dogłośnienia balkonów w postaci zestawów JBL AC 18/26. Dzięki wszystkim tym rozwiązaniom, w opisywanej przestrzeni można tworzyć w pełni immersyjne produkcje, umieszczając obiekty dźwiękowe w osiach X,Y,Z.
Jak przystało na dobrze skonfigurowany system nagłośnieniowy, mający zapewnić odpowiednią ilość niskich częstotliwości, a przede wszystkim biorąc pod uwagę, że jest to system immersyjny, który musi zapewniać wystarczające nasycenie niskimi częstotliwościami całej nagłaśnianej przestrzeni, zastosowano tutaj aż osiem subwooferów. Są to modele VTX B18 podwieszone nad sceną, w dwóch klastrach po cztery sztuki.
Cały ten rozbudowany system jest zasilany przy pomocy ośmiu wzmacniaczy Crown DCi 4 | 600N i siedmiu DCi 4 | 1250N. Co ciekawe, konfiguracja systemu, strojenie, wszystkie filtry, opóźnienia, korekcje i wzmocnienia nie są zapisane w zewnętrznym procesorze DSP, ale bezpośrednio we wzmacniaczach.
Aby w przestrzeni teatru bezproblemowo można było zrealizować również koncert i każde inne dowolne wydarzenie, do obiektu zostały dostarczone aktywne monitory JBL PRX912 w różnych wersjach, JBL PRX812 wraz z subwooferami JBL RX918XLF, a także monitory JBL SRX835P wykorzystywane np. w roli sidefilli.
Jedno z wielu przyłączy znajdujących się w przestrzeni teatru i umożliwiających podłączenie sygnału wideo zarówno w postaci HDMI, jak i SDI.
Cała dystrybucja sygnałów została zrealizowana, oczywiście, w oparciu o sieć Dante, jednak, co ciekawe i nie często spotykane, krosowanie sygnałów nie jest realizowane w oparciu o procesor BSS SoundWeb i „wirtualną matrycę”, ale mamy tutaj klasyczne, analogowe panele krosownicze. Zarówno na scenie, jak i w orkiestronie znajduje się olbrzymia liczba przyłączy. Wszystkie te przyłącza schodzą się do analogowego splittera, dalej trafiają na krosownice sygnałowe i wychodzą na dwa stageboxy Soundcraft.
64 kanały z konsolet Soundcraft Vi5000 są oddawane znów przy pomocy protokołu Dante do systemu immersyjnego Outboard TiMax SoundHub. Dalej z procesora immersyjnego 64 sygnały trafiają do urządzenia BSS Soundweb BLU-DAN, który już po protokole BLU Link rozszywa sygnały do poszczególnych wzmacniaczy.
Do obiektu zostało dostarczonych mnóstwo riderowych mikrofonów zarówno instrumentalnych, jak i wokalowych. W teatrze pracuje również bezprzewodowy system mikrofonowy Shure ULX-D komunikujący się z pozostałymi urządzeniami, w oparciu o protokół Dante.
Warto tutaj przypomnieć również, że system TiMax ma wbudowany sześćdziesięciościeżkowy player, który pozwala na odtwarzanie efektów i przygotowanych wcześniej materiałów dźwiękowych, wyzwalanie ich i ustawianie w odpowiednich kolejkach. Dodatkowo realizatorzy pracujący w obiekcie korzystają z oprogramowania QLab.
Jednak z szaf rack, a w niej m.in.: media serwer AV Stumpfl Pixera Two, urządzenia AMX do zarządzania i dystrybucji sygnałów wideo oraz procesor AMX NX-3200 będący sercem całego systemu sterowania.
Wdrożony do Teatru Polskiego w Szczecinie system immersyjny, bazujący na rozwiązaniach TiMax i JBL, daje pracującym tutaj twórcom olbrzymie możliwości. Jest on przede wszystkim znakomitym rozwiązaniem do tworzenia przestrzennych efektów i sugestywnego przenoszenia widowni w samo centrum akcji dźwiękowej, która będzie docierała ze wszystkich kierunków. Jednak może być on nie tylko wykorzystywany do odtwarzania przygotowanych wcześniej materiałów immersyjnych, ale także do tworzenia akustyki naśladującej charakterystyczne obiekty, takie jak chociażby katedra, stadion, otwarta przestrzeń czy jaskinia – możliwości są tutaj praktycznie nieograniczone. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykorzystując zainstalowane rozwiązania techniczne i znajdujący się tutaj orkiestron, zagrać tutaj koncert czy zrealizować musical, który będzie mógł się pochwalić wyjątkowym brzmieniem.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt techniczny Sceny Włoskiej w Teatrze Polskim w Szczecinie. Przestrzeń została nie tylko wyposażona w znakomite rozwiązania elektroakustyczne, ale także może pochwalić się świetną akustyką, której autorką jest nieżyjąca już Ewa Więckowska-Kosmala. Panujące tutaj warunki akustyczne doskonale współpracują z zainstalowanym systemem immersyjnym i pozwalają „wycisnąć” z niego maksimum możliwości. To po prostu przestrzeń immersyjna przygotowana w modelowy sposób, tak jak powinno być to książkowo zrobione!
Z całą pewnością prawdziwą „perłą w koronie” jest Scena Szekspirowska, z ponad 320 miejscami, która stała się inspiracją do całej przebudowy obiektu. Nawiązuje ona do londyńskiego Globe Theater Szekspira, jest przeznaczona do wystawiania klasyki polskiej, europejskiej i światowej i dysponuje rzędami widowni ustawionymi na podnoszonych platformach. Dzięki temu można zaaranżować tutaj ustawienie w którym foteli w ogóle nie będzie, akcja będzie odbywała się na środku i będzie można śledzić ją z okalających balkonów. Ponadto scenę można również wydłużyć, co daje znakomite możliwości twórcom spektakli.
Różne sceny, spójny system nagłośnieniowy
Również w pozostałych salach znajdujących się w zmodernizowanym obiekcie zostały zainstalowane analogiczne i, przede wszystkim, spójne brzmieniowo względem sali głównej systemy nagłośnieniowe. Oczywiście nie są to już rozwiązania immersyjne, ale wciąż konstrukcje, które mogą pochwalić się tożsamą sygnaturą brzmieniową, analogiczną obsługą, co znacząco ułatwia osobom pracującym w obiekcie codzienną pracę, a także kompatybilnością, która daje możliwość używania różnych części systemu, w różnych miejscach, w zależności od potrzeb realizowanej w danym momencie produkcji.
Wyjątkowo interesująco prezentuje się na przykład konfiguracja systemu w Sali Szekspirowskiej. Podobnie jak na Scenie Włoskiej, zostały tutaj zainstalowane zestawy głośnikowe JBL AM7212/64, w dwóch gronach, po trzy moduły. Mamy tutaj klasyczną scenę z widownią na planie okręgu. Jednak są tutaj fotele, które mogą schować się pod podłogą, dając możliwość przeniesienia akcji ze sceny właśnie w przestrzeń widowni. W takiej sytuacji widzowie zasiadają dookoła audytorium, otaczając aktorów z każdej strony.
Firma ESS Audio stworzyła w ramach systemu sterowania AMX interfejsy graficzne dla tabletów, ułatwiające zarządzanie oświetleniem czy wejściami i wyjściami wideo.
Dlatego twórcy systemu nagłośnieniowego zdecydowali się go zainstalować po dwóch stronach okna scenicznego i uzupełnić dodatkowymi sekcjami infill, bazującymi na zestawach głośnikowych JBL AC299, które zapewniają odpowiednie pokrycie do połowy długości widowni. Pozostały obszar jest nagłośniony już przy pomocy gron głównych JBL AM7212. Najniższe częstotliwości są obsługiwane przy pomocy subwooferów JBL VTX B18.
System jest również zasilany przy pomocy wzmacniaczy Crown z serii DCi i tym razem są to modele DCi 4 | 2400N i DCi 4 | 600N. Do tej przestrzeni zostały również dostarczone konsolety Soundcraft Vi3000 i Vi2000.
W Sali Eksperymentalnej również zastosowane zostały moduły JBL AM7212 w liczbie czterech sztuk, wsparte subwooferami JBL VTX B18 i zasilane wzmacniaczami Crown DCi 4 | 1250N i DCi 2 | 1250N.
Serce systemu interkomowego, matryca Clear-Com ECLIPSE-HX-DELTA-16P
Również Scena im. Jana Banuchy w budynku zabytkowym została zaopatrzona w system nagłośnieniowy JBL AM7212. W przypadku tej przestrzeni są to dwa zestawy po trzy moduły, wsparte subwooferami JBL VTX B18. Tutaj również zainstalowano dodatkowe infille i delaye bazujące na konstrukcjach JBl AC299. Cały system zasilają doskonale spisujące się również w pozostałych salach wzmacniacze Crown DCi 2 | 2400N, DCi 4 | 2400N i DCi 4 | 600N.
W budynku zabytkowym została dostarczona konsoleta DiGiCo S21, dzięki czemu zarówno ekipa pracująca na co dzień w obiekcie, jak i gościnni realizatorzy mają możliwość wybrania systemu, na którym pracuje im się najlepiej.
Na co zwraca poniżej uwagę Maciek Barański z firmy ESS Audio: „Konsolety Soundcraft mają możliwość sterowania gainem również z poziomu urządzeń innych producentów. Dzięki temu z łatwością w Teatrze Polskim w Szczecinie możemy podebrać kanały ze stageboksa Soundcraft i na konsolecie DiGiCo zrealizować np. streaming czy monitory na scenie”.
Na zdjęciu w centralnym punkcie widoczny jest, zawieszony na sztankiecie przed sceną, jeden z kilkudziesięciu projektorów NEC dostarczonych do Teatru.
Teatr mój widzę multimedialny
Teatr Polski w Szczecinie w realizowanych przez siebie spektaklach wykorzystuje w bardzo dużym stopniu multimedia. Dlatego zostały zainstalowane tutaj media serwery AV Stumpfl Pixera Two i rozbudowany system dystrybucji sygnałów wideo bazujący na transmiterach AMX DXL-TX-4K60 i DXL-RX-4K60. W szafach rack znajdują się natomiast matryce AMX DGX1600-ENC. Sygnały wideo przesyłane są z nich do kilkunastu różnych projektorów, które mogą być przewieszane, ustawiane i wykorzystywane w zależności od potrzeb danej produkcji. W ramach dostaw sprzętu AV do obiektu zostały dostarczone takie modele jak: NEC PX2201UL o mocy 18 000 lumenów, pięć projektorów NEC PA1004UL, dysponujący mocą 10 000 lumenów i wyposażony w obiektyw krótkiego rzutu, dziesięć projektorów PA804UL o mocy 7000 lumenów. Dodatkowo projektory zostały zainstalowane również w sali prób czytanych oraz w foyer.
Natomiast zarządzanie całą siecią wideo odbywa się wprost z tabletów pracujących pod kontrolą oprogramowania Android, poprzez system sterowania AMX zbudowany w oparciu o jednostkę AMX NX-3200. Na co zwraca uwagę projektant systemu AV w obiekcie, Maciek Barański z firmy ESS Audio: „Co ciekawe matryca AMX dystrybuuje w obrębie całego budynku również kompletne GUI, a więc widzimy wszystkie karty znajdujące się w interfejsie użytkownika media serwera. Dzięki temu media serwerami, które są zainstalowane w poszczególnych serwerowniach można zarządzać z reżyserki, ze sceny, z poziomu widowni, tak naprawdę z dowolnego miejsca”.
Ponieważ w budynku pracują profesjonalni użytkownicy, znający system i potrafiący efektywnie posługiwać się poszczególnymi jego elementami, na tabletach z poziomu których mamy dostęp do systemu sterowania AMX, nie zostały stworzone gotowe presety czy wstępnie przygotowane scenariusze, ale mamy dostęp do każdego jednego urządzenia zainstalowanego w Teatrze i pracującego w sieci. Dzięki temu z poziomu tabletów jest możliwość sterowania wszystkimi obwodami zasilającymi, zarówno regulowanymi, jak i nieregulowanymi, całym światłem roboczym, a także oświetleniem widowni. Dodatkowo przy pomocy systemu AMX możemy także zarządzać wszystkimi projektorami pracującymi w obiekcie. W istocie polega to na tym, że każdy z projektorów ma indywidualne ID. Gdy przeniesiemy dowolny projektor w dane miejsce i podłączymy go do zasilania oraz do systemu sterowania, zobaczymy na panelu, że jest on włączony i będziemy mogli sterować zarówno samym projektorem, jak i współpracującą z nim zautomatyzowaną optyką.
Klasyczna Scena Pudełkowa im. Jana Banuchy, oczywiście również z rozwiązaniami od JBL Professional
Firma ESS Audio zainstalowała również w Teatrze zestaw niewielkich klawiatur sterowania, z poziomu których pracownicy instytucji mogą w łatwy sposób sterować np. oświetleniem roboczym. W każdej z sal znajduje się ogromna liczba przyłączy wideo umożliwiających podłączenie w zasadzie dowolnego źródła sygnału: komputera, kamery czy odtwarzacza wideo. W media serwerach zostały zainstalowane karty przechwytujące, umożliwiające zaawansowaną obróbkę sygnałów wprowadzanych z sali bądź czy ze sceny. Dodatkowo do Teatru zostały również dostarczone miksery wizyjne, które umożliwiają efektywną realizację sygnału w oparciu o wiele różnych wejść. Firma ESS Audio dostarczyła również do obiektu system Listen Technologies, który nie tylko jest tutaj wykorzystywany do autodeskrypcji i wpierania osób niewidzących i niedowidzących, ale dzięki temu, że Wi-fi z zasięgiem systemu jest dostępne w całym obiekcie, rozwiązanie od Listen Technologies może być wykorzystywany np. do tłumaczeń, w trakcie odbywających się tutaj spotkań biznesowych czy międzynarodowych sympozjów i konferencji.
Warto zwrócić uwagę, że ze względu na to, w jak dużym stopniu komunikacja między poszczególnymi elementami systemu bazuje na sieci, konieczne było zainstalowanie sprawdzonych i niezawodnych przełączników sieciowych. Wybór padł, oczywiście, na rozwiązania Netgear M4250 z serii AV Line.
Podstawowym elementem systemu immersyjnego zainstalowanego na Scenie Włoskiej jest siedem gron zbudowanych w oparciu o moduły JBL AM7212/64 i AM7212/66. Zgodnie z prawidłami systemów immersyjnych, wszystkie te grona główne pokrywają całą salę. Jak przystało na dobrze skonfigurowany system nagłośnieniowy, mający zapewnić odpowiednią ilość niskich częstotliwości, a przede wszystkim biorąc pod uwagę, że jest to system immersyjny, który musi zapewniać wystarczające nasycenie niskimi częstotliwościami całej nagłaśnianej przestrzeni, zastosowano tutaj aż osiem subwooferów. Są to modele VTX B18 podwieszone nad sceną, w dwóch klastrach po cztery sztuki.
Znakomita komunikacja, z każdego miejsca
W Teatrze Polskim w Szczecinie został zainstalowany bardzo rozbudowany system, umożliwiający komunikację między dowolnymi miejscami w obiekcie i to zarówno w oparciu o panele bezprzewodowe, jak i bezprzewodowe beltpacki. System bazuje on na rozwiązaniach interkomowych marki Clear-Com. Jego sercem jest matryca interkomowa ECLIPSE-HX-DELTA-16P, wyposażona w odpowiednie karty wejść i wyjść oraz kartę łączności AoIP/AES67, z którą współpracuje kilkanaście biurkowych pulpitów interkomowych, paneli instalowanych w rack, paneli naściennych oraz beltpacków FreeSpeak II. Z systemem inspicjenta współpracują mikrofony nasłuchu akcji scenicznej AKG C747 i C 1000S oraz kilkadziesiąt głośników z regulatorem umożliwiających słyszenie tego, co dzieje się na scenie i komunikatów wywoływanych przez inspicjenta w garderobach czy korytarzach biegnących za sceną.
Firma ESS Audio zainstalowała również w teatrze zestaw niewielkich klawiatur sterowania, z poziomu których pracownicy instytucji mogą w łatwy sposób sterować np. oświetleniem roboczym.
Podsumowanie
Próżno szukać na mapie Polski drugiego takiego obiektu jak Teatr Polski w Szczecinie. Już na etapie budowy było widać potęgę inżynieryjną projektu i rozmach całej inwestycji. Nie tylko zostały tutaj dobudowane trzy kolejne sale, ale również sam zabytkowy budynek, mający ponad sto lat został podniesiony i zachowany w znakomitym stanie. Jego stan nie tylko nie uległ żadnemu uszczerbkowi, ale został mu przywrócony dawny blask.
Jeżeli chodzi o same systemy AV i nagłośnienie wdrożone tutaj przez firmę ESS Audio, zdają one znakomicie egzamin i to na dwóch poziomach. Po pierwsze, dają ekipom pracującym w obiekcie wygodę i wysoką jakość pracy, a twórcom olbrzymie możliwości i szansę zrealizowania projektów w oprawie, której nie spotkamy w wielu innych, podobnych przestrzeniach. Po drugie natomiast, nowoczesne środki techniczne, media serwery umożliwiające dynamiczne tworzenie scenografii czy system immersyjny przy pomocy którego można przenieść widownię w dowolną przestrzeń są znakomitym magnesem dla publiczności, która z pewnością z dużą uwagą powinna śledzić afisz szczecińskiego teatru. A biorąc pod uwagę liczbę sal, jest w czym wybierać!
Tekst: Łukasz Kornafel,, „AVIntegracje”
zdjęcia: ESS Audio
