Pomimo systematycznie rosnącej liczby samochodów i rozrastającej się sieci dróg, a także rozbudowywanej siatki regionalnych połączeń lotniczych, pociąg wciąż jest jednym z najchętniej wybieranych środków transportu. Każdego dnia na wszystkich dworcach kolejowych w Polsce gości tłum pasażerów, którym trzeba zapewnić jak najszybszą informację o czasie przyjazdu pociągu i łatwą orientację w rozkładzie, a także uprzyjemnić czas oczekiwania pomiędzy podróżą jednym środkiem transportu a drugim. Biorąc pod uwagę liczbę oczu, które każdego dnia patrzą na ściany dworca, na ekrany i na wyświetlacze, jest to także doskonała przestrzeń do wykorzystania w sposób komercyjny. Dobrze, gdyby obiekt mógł być również zarządzany w jednolity i scentralizowany sposób oraz w sposób automatyczny informował odpowiedzialny za jego utrzymanie personel o ewentualnych awariach czy usterkach. Wszystkie te cechy łączy Dworzec Bydgoszcz Główna.
[fusion_dropcap boxed=”no” boxed_radius=”” class=”” id=”” color=”#0a0304″]B[/fusion_dropcap]ydgoski dworzec jest jednym z największych tego rodzaju obiektów w Polsce. W jego skład wchodzi pięć peronów, tunel i kilka budynków, w tym dwa odremontowane budynki i jeden duży, wybudowany od zera i odznaczający się bardzo ciekawą bryłą architektoniczną. Łączna powierzchnia użytkowa obiektu to 6000 m2, zaś jego kubatura wynosi 40 000 m3, co po remoncie czyni go ponad trzykrotnie większym niż wcześniej. Generalnym wykonawcą modernizacji dworca przeprowadzonej w latach 2014–2015, była firma Budimex Oddział Północny, zaś projektantem nowej części obiektu była firma Allplan. Firma 3Logic była podwykonawcą odpowiedzialnym za instalację wszystkich rozwiązań z zakresu niskich prądów. W zakresie prac firmy 3Logic znalazły się instalacja alarmu pożarowego, instalacja systemu oddymiania, sygnalizacja włamania i napadu, kontrola dostępu, DSO, system monitoringu CCTV, sieć LAN wraz z okablowaniem strukturalnym, wideodomofony, system BMS, pętle indukcyjne na peronach i w poczekalniach oraz system SOS i interkomowy, a także system powiadamiania, w skład którego wchodzą przyciski SOS zlokalizowane w specjalnych budkach, dzięki czemu zawsze można powiadomić dyspozytora znajdującego się cały czas na stanowisku. Krakowskim integrator zajął się także instalacją rozwiązań z zakresu digital signage, w skład których wchodzą totemy reklamowe na peronach oraz wyświetlacze zainstalowane w budynku. Jak przyznają twórcy projektu z firmy 3Logic, jednym z elementów wymagających najwięcej uwagi i stanowiącym duże wyzwanie, były odległości między poszczególnymi lokalizacjami. Wymusiło to zastosowanie odpowiednich tras kablowych i rozwiązań do przesyłania sygnałów na dalekie odległości. W obiekcie zainstalowano jedną dużą sieć LAN, wyposażoną w switche, które mogą być w pełni zarządzalne. Zastosowane zostały tutaj rozwiązania marki Extreme Networks z dwoma switchami corowymi z czterdziestoma ośmioma redundantnymi portami światłowodowymi, umożliwiającymi zarządzanie liczbą 1848 niezależnych punktów. W całym obiekcie zostały wydzielone podsieci dla różnych systemów – wśród nich znalazł się m.in. system informacji pasażerskiej. Jego realizacją zajęły się Kolejowe Zakłady Łączności, firma 3Logic natomiast przygotowała sieć do transmitowania sygnałów do monitorów i sterowników zainstalowanych przez KZŁ. W tym celu zastosowano „czyste” połączenie ethernetowe. Ponadto w budynkach wykonana została również sieć WiFi wykorzystująca urządzenia firmy Pakedge. Aby móc rozprowadzić sygnały po całym kompleksie, w nowo powstałym budynku i w budynku zabytkowym stworzono dwie główne rozdzielnie. Dodatkowo na poszczególnych piętrach zainstalowano po dwie lub trzy szafy rackowe do rozdzielania sygnałów. Trzy dodatkowe rozdzielnie znajdują się w tunelu.
DSO
Dźwiękowy system ostrzegawczy zainstalowany na bydgoskim dworcu składa się z ponad pięciuset głośników firmy Bosch zainstalowanych w budynkach na peronach, przy kasach i w poczekalniach. Wzmacniacze zasilające głośniki wraz z processingiem zostały zainstalowane aż w dwóch szafach DSO. Zostały one zlokalizowane w budynku zabytkowym i nowopowstałym obiekcie i bezpośrednio z nich są dystrybuowane kable do odpowiednich głośników. W budynkach zainstalowano głośniki sufitowe, natomiast w przestrzeniach znajdujących się na zewnątrz – głośniki liniowe. Ze względu na fakt, że jest to bardzo duży obiekt i, jak już wspomniałem wcześniej, trasy kablowe odznaczają się znacznymi długościami, cały system pracuje w oparciu o linie 100 V. Dodatkowo na tych liniach zastosowano odpowiednie opóźnienia, aby wyeliminować zjawisko echa. System DSO został podzielony na kilka stref, m.in. strefy dla podróżnych, perony, strefy biurowe itd. Dzięki podziałowi na poszczególne obszary, jeżeli w jednym budynku zostaje wykryte zagrożenie, rozpoczyna się akcja ewakuacyjna tylko tego budynku, a nie całego dworca. W pozostałych przestrzeniach zostaje tylko nadany komunikat z informacją, że zostało wykryte zagrożenie, i prośbą o pozostanie na swoich miejscach. System DSO jest zintegrowany z systemem przeciwpożarowym, który w przypadku pojawienia się zagrożenia jest systemem nadrzędnym. Ze względu na obowiązujące przepisy, połączenie między tymi systemami jest zrealizowane w postaci twardodrutowej. Komunikaty są nadawane w trzech językach: polskim, angielskim i niemieckim. Integrator zajmujący się realizacją systemu DSO sięga zazwyczaj po gotowe komunikaty głosowe, nagrane już wcześniej i znajdujące się w jego bibliotece. W przypadku bydgoskiego dworca było jednak inaczej. Ze względu na specyficzny układ budynków dworca i co za tym idzie – ciągów komunikacyjnych, a także wyjątkowe przestrzenie (jak np. tunel), komunikaty musiały zostać nagrane specjalnie na potrzeby tej inwestycji, tak aby odpowiadały konkretnym przestrzeniom znajdującym się na dworcu. System został naturalnie wyposażony w tzw. mikrofony strażaka. Gdy w danym miejscu pojawia się pożar, za ich pomocą można nadać właściwy komunikat. Również zapowiadanie pociągów odbywa się w sposób manualny, za pomocą wyznaczonych mikrofonów. W przyszłości planowane jest wdrożenie automatycznego systemu powiadamiania o pociągach. Dodatkowo system umożliwia odtwarzanie muzyki tła, co będzie wykorzystywane m.in. w pomieszczeniach biurowych na ostatniej kondygnacji dworca, które będą wynajmowane na zasadach komercyjnych.
Informacja na ekranach
W bydgoskim obiekcie zainstalowano również rozbudowany system digital signage, obejmujący wnętrza budynków i przestrzenie na zewnątrz. Wszędzie tam zainstalowano monitory firmy NEC z serii P zaprojektowane do pracy w trybie 24/7. Na peronach zostały one zamknięte w czternastu dwustronnych totemach, odpornych na warunki atmosferyczne i zapewniających odpowiednią wymianę ciepła i chłodzenie latem. Każdy z nich jest wyposażony w podwójnie klejoną, wandaloodporną szybę gwarantującą maksimum bezpieczeństwa zarówno dla sprzętu, jak i osób przebywających na dworcu (nie ma ryzyka, że w przypadku uderzenia w totem szkło rozpryśnie się, kalecząc znajdujące się w pobliżu osoby). Jeszcze na etapie budowy, przed wyłożeniem posadzki, został wylany specjalny fundament, do którego przytwierdzono totemy. Wszystkie kable do tych urządzeń są poprowadzone w podłodze. Na etapie powstawania koncepcji całej realizacji przygotowano projekt totemów, przedłożony do akceptacji z uwzględnieniem kształtu, wielkości, a także odpowiedniego koloru obudowy z palety RAL, odpowiadający kolorystyce dworca. Pozostałych siedemnaście monitorów wielkoformatowych NEC o przekątnej 55 cali zainstalowano na uchwytach sufitowych w poczekalniach. Tutaj ekrany zostały wyposażone w specjalne ochronne szyby. Użytkownik zarządza wszystkimi ekranami z poziomu systemu Eveo Urve. Komunikacja między serwerem zlokalizowanym w głównym budynku dworca a playerami w obudowach totemów bądź bezpośrednio za ekranami (w przypadku pomieszczeń zamkniętych) odbywa się za pomocą sieci strukturalnej LAN. Na monitorach mogą być wyświetlane zarówno informacje dla pasażerów, jak i reklamy, co daje użytkownikowi dodatkową przestrzeń reklamową i w efekcie możliwość generowania przychodu z inwestycji. Na dowolnym ekranie w każdym z miejsc dworca, w danym momencie może być wyświetlana inna treść. Ponadto mogą być one dzielone na grupy i synchronizowane, również z systemem informacji dla podróżnych, wyświetlając informacje, ile czasu pozostało do przyjazdu danego pociągu.
Bezpieczeństwo
Na przestrzeni ostatnich lat bezpieczeństwo na dworcach kolejowych uległo znaczącej poprawie. Ta poprawa statystyk wynika jednak w dużej mierze z rozwoju systemów bezpieczeństwa i przyrostu ich liczby na polskich dworcach. Również w bydgoskim obiekcie nie oszczędzano na bezpieczeństwie. Zainstalowany tutaj system CCTV bazuje na kamerach IP marki HikVision i oprogramowaniu Exaq. Łącznie pracuje tutaj dwieście dziewięćdziesiąt kamer, w tym sto czterdzieści o rozdzielczości 3 Mpix i trzydzieści dwie kamery PTZ o rozdzielczości 2 Mpix z dwudziestokrotnym zoomem optycznym. Kamery zostały zlokalizowane we wszystkich miejscach, gdzie znajdują się podróżni – dookoła budynków, przy kasach, w poczekalniach, na korytarzach i na peronach. Kamery PTZ pozwalają dotrzeć do każdego z zakamarków dworca i dzięki pełnemu sterowaniu w sposób zdalny skierować je w zależności od potrzeb w odpowiednie miejsce. Dodatkowo każda z kamer PTZ ma zaprogramowaną trasę patrolową, dzięki czemu kamery obserwują poszczególne miejsca dworca w sposób automatyzowany. Materiały z kamer są zapisywane na dyskach macierzowych o dużej pojemności, co umożliwia archiwizowanie i przechowywanie danych przez długi czas. W opisywanym obiekcie pomyślano także o bezpieczeństwie osób niepełnosprawnych. Znajdują się tu specjalne ścieżki prowadzące z oznaczeniami dla osób niewidzących, windy z systemem informacji głosowej i oznaczeniami w języku Braille’a, a także szereg rozwiązań dla osób niedosłyszących. W przestrzeni dworca zostały zlokalizowane stacje alarmowe SOS-INFO wyposażone w zestawy interkomowe. Każda z nich jest wyposażona w dwa przyciski służące do wezwania pomocy, z których jeden został zlokalizowany niżej, aby mogły z niego korzystać również osoby niepełnosprawne na wózkach. Cały system składa się z centrali komutującej połączenia VoIP przychodzące ze stacji wzywania pomocy rozmieszczonych na peronach, w tunelu i budynkach dworca. Zarówno centrala, jak i stacje SOS są rozwiązaniami sieciowymi pracującymi w oparciu o protokół IP. Bazując na założeniach projektu wykonawczego, system pozwala prowadzić jedną rozmowę telefoniczną w danym momencie, natomiast komunikacja głosowa stacji interkomowych odbywa się w trybie głośnomówiącym full duplex, co umożliwiają równoczesne mówienie i słuchanie. Aby zapewnić jak najlepszą zrozumiałość mowy, zastosowano tu kodek szerokopasmowy o paśmie przenoszenia do 7 kHz. Ponadto wszystkie stacje interkomowe IP obsługują funkcję aktywnej redukcji hałasu, co zapewniając redukcję przenoszonego hałasu tła nawet o 36 dB, tym samym wzmacniając i polepszając samą mowę. Każda ze stacji interkomowych znajdujących się na bydgoskim dworcu została wyposażona w funkcję monitorującą i nadzorującą. Dzięki temu operatorzy mają możliwość przeprowadzania zarówno testu linii w celu wykrycia ewentualnych problemów z siecią lub elektroniką w stacji, jak również testu tonowego badającego cały układ audio, wraz z połączeniem mikrofon–głośnik. Wyniki testu są prezentowane w systemie w postaci dokładnej informacji, która stacja, na którym peronie została uszkodzona. Zgodnie z założeniami projektowymi, pętle indukcyjne zostały zastosowane nie tylko w stacjach SOS, ale także na całym dworcu. Sygnał audio z wyjść wzmacniacza zasilającego głośniki systemu nagłośnienia dworca jest podawany na wejście wzmacniacza pętli indukcyjnej poprze konwerter. Prąd płynący w przewodzie pętli indukcyjnej wywołuje zmienne pole elektromagnetyczne, dzięki któremu sygnał audio jest odbierany przez aparaty słuchowe pracujące w trybie T i znajdujące się w zasiągu pętli indukcyjnej. Cały system bazuje na rozwiązaniach firmy Ampetronics. Wzmacniacze systemu zostały zainstalowane w szafach rack znajdujących się na peronach i w budynkach, zaś pętle indukcyjne rozmieszczono na peronach i w poczekalniach.
Cały obiekt na jednym ekranie
Opisywany dworzec w Bydgoszczy został wyposażony w nowoczesny system zarządzania budynkiem BMS. Daje on szerokie spektrum monitoringu i kontroli, a także obsługi alarmów, harmonogramów czasowych, automatyzacji i rejestracji danych pomiarowych. Zainstalowany tutaj system nie jest przeznaczony do bezpośredniego sterowania poszczególnymi urządzaniami automatyki, ale do podglądu określonych parametrów. W tym celu wykorzystuje on takie protokoły jak LON, ModBus. SNMP, BACnet MS/TP oraz protokół DALI z możliwością rozbudowy w przyszłości. Centralnym urządzeniem, będącym sercem całego systemu BMS, jest dedykowany serwer. Dostęp do usług serwera jest realizowany za pomocą przeglądarek internetowych komunikujących się z nim przez połączenie szyfrowane. Operatorzy i pracownicy ochrony mogą łączyć się z serwerem z poziomu komputerów stacjonarnych, tabletów bądź telefonów podłączonych do lokalnej sieci LAN. Do systemu z zewnątrz, poprzez Internet, mogą podłączyć się również zewnętrzne służby serwisowe czy inżynierzy w celu konfiguracji lub dodania określonych funkcji systemu. Każda z ekip łączących się z zewnątrz otrzymuje do dyspozycji kompletny zestaw narzędzi diagnostycznych oraz programistycznych, które oferuje serwer. W efekcie umożliwia to konfigurację oraz diagnostykę podłączonych urządzeń w sposób zdalny. Wizualizację wielkości fizycznych pozyskanych z urządzeń, liczników, analizatorów wejść i wyjść automatyki obiektowej ułatwia tworzenie własnych scen wizualizacyjnych o charakterze multimedialnym, które mogą być zbudowane w oparciu o gotowe szablony łączące grafikę wektorową z gotowymi obiektami wizualizacyjnymi odpowiadającymi fizycznym urządzeniom pomiarowym spotykanym we wszystkich rodzajach instalacji technicznych. W przypadku bardziej skomplikowanych parametrów użytkownik może zbudować własne zegary czy liczniki, wykorzystując wbudowane w programie komponenty. Aby zmaksymalizować wydajność pracy kontrolerów systemu BMS, każdy rodzaj informacji docierającej do serwera może być zdefiniowany przez użytkownika jako alarm. W sytuacji jego zaistnienia użytkownik może w łatwy i szybki sposób zlokalizować miejsce wystąpienia ewentualnej usterki, pozyskać dokumentację techniczną i wszelkie niezbędne informacje na temat jego naprawy. Zainstalowany na dworcu system BMS obejmuje szereg różnorodnych instalacji. Pierwszą z nich jest oświetlenie. Do włączania i wyłączania oświetleniem, a także sterowania jego natężeniem, wykorzystano protokół DALI, zintegrowany z BMS za pomocą protokołu BACnet. Zdalnemu monitorowaniu podlega także oświetlenie awaryjne, ogólne zużycie energii elektrycznej i jakość dostarczanej energii, układ samoczynnego załączania rezerwy, a także stan zasilaczy UPS zainstalowanych w obiekcie. Pełnemu monitoringowi i zarządzaniu podlega także ogół urządzeń należących do tzw. sektora HVAC, a więc związanych z ogrzewaniem i chłodzeniem obiektu. Za pomocą protokołu BACnet i Ethernetu system BMS umożliwia realizację takich zadań jak: włączenie i wyłączenie centrali, automatyczne zabezpieczenie nagrzewnic przed zamarzaniem, selektywne włączanie wentylatorów, oszczędzanie energii w postaci oszczędnych planów nocnych, sterowanie przepustnicami powietrza, regulacja prędkości wentylatorów. Ponadto BMS jest także zintegrowany z węzłem ciepła, agregatem chłodniczym i klimakonwektorami odpowiadającymi za klimatyzację obiektu.
Podsumowanie
Nowy Dworzec Główny w Bydgoszczy to bardzo nowoczesny obiekt, naszpikowany różnorodnymi rozwiązaniami IT i AV. Ich zastosowanie nie tylko ułatwia życie przemieszczającym się po dworcu każdego dnia pasażerom, ale także umożliwia zautomatyzowane i skuteczne zarządzanie całą infrastrukturą. Dzięki temu operatorzy mogą znaleźć w ciągu dnia chwilę na kawę, a jakże – z automatycznego ekspresu!
TEKST: Łukasz Kornafel, AVIntegracje
ZDJĘCIA: 3LOGIC
