Niedawno pisaliśmy o systemach bezprzewodowych Lectrosonics, renomowanej amerykańskiej marki, która jest w ofercie Audio Plus. Teraz skupimy się na systemie monitoringu dousznego (w terminologii angielskiej określanym jako IEM, czyli In-Ear Monitor) M2 Duet, który może być wykorzystany na scenie przez wokalistów, instrumentalistów, aktorów, ale także realizatorów na planie filmowym – bowiem związki producenta z telewizją i przemysłem filmowym są bardzo silne i to niemal od samego początku istnienia firmy.
Monitoring douszny jest w wielu sytuacjach jedynym rozsądnym rozwiązaniem – na scenie zapewnia indywidualne monitorowanie dla każdego uczestnika wydarzenia, który może otrzymać w słuchawkach swój osobisty miks i to bez względu na miejsce, w którym się znajduje. Jest wolny od potencjalnych sprzężeń, na ogół też nie jest źródłem problemów z przesłuchami. Są też bardzo specyficzne sytuacje, gdy po prostu nie mamy wyjścia i tylko taki wariant daje się zastosować. Jak choćby w produkcjach filmowych, na planie – gdy realizator musi mieć kontrolę nad tym, co się dzieje, a jednocześnie jego douszny miks nie może być słyszalny dla innych, w tym dla widzów (co jest także ważne podczas realizacji na żywo). Czy też podczas transmisji wydarzeń sportowych, gdy komentator chce mieć podsłuch tego, co się dzieje wokół areny, by móc szybko reagować na napływające informacje, ale jednocześnie jest cały czas na antenie i widz nie może usłyszeć tego, co idzie na słuchawki. Oczywiście taki system musi być bezprzewodowy, a najlepiej także prawie niewidzialny. Warunków do spełnienia jest sporo, ale taka firma jak Lectrosonics, z całym swoim doświadczeniem, doskonale wie, jak skonstruować coś, co spełni oczekiwania nawet najbardziej wymagających użytkowników. I naprzeciw nim wychodzi właśnie M2 Duet.
Tylna ściana nadajnika M2T z gniazdami audio – na zdjęciu widać wariant z interfejsem Dante.
W skład systemu wchodzą następujące komponenty: nadajnik M2T, odbiornik M2Ra oraz aktywny sumator sygnału antenowego M2C. Ponadto użytkownik ma do dyspozycji uniwersalne oprogramowanie producenta, Wireless Designer™, które służy do zarządzania i monitorowania wielu systemów i urządzeń Lectrosonics, w tym także omawianego w niniejszym artykule. Dostępne jest dla MacOS i Windows, wystarczy je pobrać z firmowej strony. Może pracować na wielu różnych urządzeniach, interfejs daje się powiększać, także rozmiar ekranu nie stanowi przeszkody. Dzięki temu łatwo synchronizuje się wiele elementów, koordynuje częstotliwości itd. Większość operacji, przeliczeń odbywa się automatycznie, istotnie skracając czas przygotowania do pracy.
Nadajnik M2T oferujący dwa niezależne kanały stereo, względnie 4 mono, ma prosty, ale klasyczny design i wykonany został bardzo solidnie.
Nadajnik M2T występuje w kilku wersjach, u nas oczywiście w wariancie dostosowanym do norm europejskich (przede wszystkim gdy chodzi o pasma częstotliwości). Generalnie różnią się szczegółami, przede wszystkim zaś opcjonalną obecnością interfejsu Dante. Możliwość zakupu systemu bezprzewodowego z Dante staje się już powoli standardem w branży, co na pewno jest bardzo dobrym trendem. M2T jest nadajnikiem bezprzewodowego monitoringu dousznego, który wykorzystuje cyfrową transmisję RF (o mocy 50 mW). Dodajmy także, że wariant M2T-X oferuje szyfrowanie sygnału (z kodowaniem 256-bitowym AES), co gwarantuje, że nie zostanie on podsłuchany przez osoby niepowołane (a są sytuacje gdy to ma znaczenie, a także klienci, dla których ten aspekt jest jednym z kryteriów wyboru systemu). Nadajnik umieszczono w obudowie o rozmiarze połowy racka (całość waży niespełna kilogram), zatem można też parę takich urządzeń umieścić obok siebie w standardowej ramie (akcesoria montażowe są w zestawie). Całość robi bardzo dobre wrażenie, solidnością wykonania i czytelnym, barwnym wyświetlaczem. Nawet jeśli zdecydujemy się na pracę wyłącznie z samym urządzeniem, bez oprogramowania zarządzającego, to i tak obsługa będzie łatwa i nie powinna sprawić nikomu problemu. Na panelu czołowym umieszczono podstawowe przyciski do obsługi, port IR (do synchronizacji z odbiornikami), USB, gniazdo słuchawkowe do monitorowania (TRS 3,5 mm, wraz z potencjometrem głośności) oraz włącznik. Z kolei z tyłu mamy cztery symetryczne wejścia audio – w postaci gniazd typu Combo, akceptujących zarówno wtyczki XLR, jak i TR/TRS – ponadto dwa standardowe gniazda antenowe, port Ethernet, wejście na zewnętrzny zasilacz, a w przypadku modelu z Dante – port tegoż interfejsu.
Odbiornik systemu M2 Duet, lekki i kompaktowy.
Liczba wejść audio odpowiada temu, co naprawdę kryje w sobie obudowa – bowiem M2T zawiera dwa nadajniki stereofoniczne, z możliwością transmisji także jako cztery kanały mono. Gniazda audio przystosowane są do analogowych sygnałów liniowych, na pokładzie mamy przedwzmacniacze, które skonstruowano tak, by zminimalizować wszelkie zakłócenia, przydźwięki czy szum. Wejścia można skonfigurować stosownie do potrzeb, jako analogowe, albo Dante (o ile urządzenie ma taki interfejs). W drugim wypadku korzystamy z gniazda RJ24 i przewodów sieciowych CAT6. Za pomocą USB możemy dokonać aktualizacji oprogramowania nadajnika, zaś port Ethernet zapewni nam łączność z komputerem i sterowanie za pomocą programu Wireless Designer. Generalnie nadajnik jest przystosowany do pracy w bardzo różnych warunkach, w temperaturze od -20° do 40°, co w pierwszej chwili może wydać się nawet dziwne, ale weźmy pod uwagę, że sprzęt tej marki jest często wykorzystywany w przemyśle filmowym, a na planie, zwłaszcza w plenerze, mogą panować bardzo trudne warunki pogodowe i system monitoringu musi być do nich przystosowany. System obejmuje pasmo przenoszenia sygnału audio w zakresie od 10 Hz do 11,5 kHz, a latencja jest wyjątkowo niska, nawet jak na tak nowoczesne rozwiązanie bezprzewodowe – w przypadku sygnałów analogowych wynosi mniej niż 1,4 ms, dla cyfrowych zaś 1 ms – co dotyczy samego systemu, musimy też ew. uwzględnić sieć Dante. Nadajnik zasilany jest za pomocą zewnętrznego adaptera sieciowego i pobór mocy jest relatywnie niewielki, bowiem wynosi tylko 11 W.
Drugim składnikiem systemu M2 Duet jest odbiornik M2Ra (będący udoskonalonym następcą M2R), występujący w wariantach M2Ra-A1B1, M2Ra-B1C1 (różniących się pasmami częstotliwości). Obsługuje on sygnał stereofoniczny, ma bardzo kompaktowe rozmiary (i niewielką wagę, tylko 159 gramów), a dzięki specjalnemu, anodowanemu wykończeniu nie odbija światła i jest łatwy do schowania – na planie filmowym to dość istotna cecha. M2Ra należy do odbiorników typu bodypack, więc można go np. przypiąć do paska, schować do kieszeni itp. Aluminiową obudowę i wszystkie elementy wykonano tak, by charakteryzowały się dużą odpornością na warunki otoczenia i mogły być użytkowane w wielu sytuacjach. Wykorzystuje on modulację cyfrową i pokrywa 144 lub 155 MHz (w zależności od wariantu) w paśmie UHF. Zastosowano w nim dwukierunkową synchronizację IR. M2Ra ma kolorowy wyświetlacz, a sama obsługa jest bardzo prosta i nie powinna sprawić żadnych problemów. Przy zasilaniu typowymi bateriami AA odbiornik powinien pracować przez około 7 godzin – choć należy mieć na uwadze, że dużo zależy też od warunków, jak choćby temperatury otoczenia itp. Na złączu słuchawkowym zastosowano zabezpieczenie P48. Jak wspomnieliśmy przed chwilą, system może działać z 256-bitowym szyfrowaniem AES 256-CTR. Pasmo przenoszenia zawiera się w przedziale od 10 Hz do 12 kHz, poziom zniekształceń jest minimalny, bowiem wynosi zaledwie 0,15% (1 kHz @ -10 dBFS), zaś separacja kanałów stereo jest większa niż 85 dB. To niezwykle istotny parametr we wszystkich aplikacjach, w których system monitoringu bezprzewodowego od Lectrosonics, będą wykorzystywane do odsłuchu immersyjnego czy rozwiązań umożliwiających pozycjonowanie instrumentów znajdujących się na scenie, w przestrzeni 3D.
Trzecim elementem omawianego systemu jest aktywny sumator sygnału antenowego M2C, który łączy maksymalnie 8 sygnałów z nadajników dla pojedynczej anteny i pracuje w zakresie od 470 do 614 MHz. Idea tego typu urządzenia jest taka, by optymalizować większe systemy bezprzewodowe, bowiem kilka nadajników może obsłużyć jedna antena. Pozwala to na zminimalizowanie okablowania na wejściu, zmniejszenia łącznego zużycia energii i ogólne uproszczenie konfiguracji. Urządzenie ma postać pełnowymiarowego modułu rack (1U), a z tyłu obudowy znajduje się 8 gniazd wejściowych RF i pojedyncze wyjściowe. Każde z wejść może otrzymać sygnał o mocy do 100 mW. Całość została tak skonstruowana, by wyeliminować niekorzystne intermodulacje i zakłócenia. Także pobór energii jest stosunkowo niewielki. Wszystko to sprawia, że nawet system składający się z 8 nadajników będzie w każdych warunkach pracować bez problemu. A weźmy pod uwagę, że w przypadku M2 Duet mamy do dyspozycji nadajniki oferujące po dwa kanały stereo, względnie 4 mono. Co oznacza, że taki pełny system daje łącznie 16 kanałów stereofonicznych, albo 32 monofoniczne. Bez przesłuchów, z jedną anteną.
Aktywny sumator sygnału antenowego M2C, widok panelu przedniego
Podsumowanie
Lectrosonics M2 Duet to bardzo wysokiej klasy bezprzewodowy system monitoringu dousznego, który sprawdzi się w wielu zastosowaniach i sytuacjach. Na scenie czy planie filmowym. Oferuje wysoką jakość dźwięku, odporność na zakłócenia i niekorzystne warunki zewnętrze, jest trwały i niezawodny. Produkty amerykańskiej firmy są chętnie wykorzystywane właśnie przez filmowców, także ze względu na walory użytkowe i gwarancję prawidłowego działania w każdej sytuacji. To wybór profesjonalistów i w tych słowach nie ma cienia przesady. Na podkreślenie zasługuje także łatwa obsługa i możliwość zarządzania całością za pomocą specjalnego oprogramowania. Czas jest czymś bardzo cennym i jeśli koniecznie trzeba go na coś poświęcić, to na konkretną pracę, a nie na mozolne wdrażanie systemu, który po prostu powinien działać od razu. M2 Duet daje to poczucie komfortu.
Oprogramowanie Wireless Designer™, służące do zarządzania systemami Lectrosonics i monitorowania ich.
TEKST: Dariusz Mazurowski, „AVIntegracje”
